Zwolon
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka |
społeczno-polityczna |
| Rodzaj dramatu |
dramat fantastyczny |
| Liczba aktów |
11 obrazów |
| Data powstania |
1848-1849 |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania |
Poznań |
| Język |
polski |
| Data wydania |
1851 |
| Wydawca |
Jan Koźmian |
Zwolon – dramat fantastyczny Cypriana Kamila Norwida z 1848-1849 roku.
Okoliczności powstania utworu[edytuj | edytuj kod]
Utwór zrodził się na fali tych samych zainteresowań filozoficzno-politycznych poety, które doprowadziły do powstania Pieśni społecznej czterech stron i Niewoli. Z wierszowanego wstępu poety wynika, że dramat powstawał częściowo podczas wydarzeń rewolucyjnych 1848 roku, częściowo w czasie pobytu poety w Pompejach (sierpień lub wrzesień 1848), częściowo podczas podróży po Morzu Śródziemnym (sierpień lub wrzesień najdalej początek października) i w końcu po powrocie z podróży w Rzymie na jesieni 1848, a może także w Paryżu na początku 1849[1].
Latem 1849 Norwid zaniósł rękopis do którejś z drukarni paryskich (najprawdopodobniej L. Martineta), gdzie zażądano od niego dwustu franków za druk. Ponieważ poeta był wówczas bez środków do życia w październiku wysłał swój dramat do zamożnego i mającego szerokie stosunki wydawnicze Jana Koźmiana, redaktora Przeglądu Poznańskiego. W liście prosił Koźmiana, żeby w razie odmowy przekazał utwór Włodzimierzowi Łubieńskiemu z Pudliszek. Nie wiedział, że w tym czasie Łubieński przekazał Koźmianowi Pieśni społecznej cztery stron. Starania Norwida poparł jego brat Ksawery, zwracając się do Teofila Lenartowicza, który wtedy przebywał w Wielkopolsce. Koźmian ostatecznie zgodził się wydrukować Zwolona, ale zwlekał z oddaniem go do druku. W marcu 1850 zamieścił natomiast w Przeglądzie Poznańskim nieprzychylną recenzję Pieśni społecznej. Dotknięty Norwid odpowiedział Koźmianowi ostrym listem i wycofał prośbę o publikację dramatu. Koźmian odpowiedział poecie, nic to jednak nie zmieniło w sytuacji Zwolona. Wpłynęło na nią dopiero latem 1850 wysłanie Koźmianowi przez zmartwychwstańców rękopisu Trzech pytań Norwida. Koźmian nie zgodził się na publikację poematu, ale wrócił wówczas do Zwolona i zapowiedział jego wydanie. Ostatecznie dramat ukazał się pod koniec czerwca 1851[2].
O dramacie[edytuj | edytuj kod]
Norwid scharakteryzował dramat w podtytule jako monologię, w przedmowie Do Czytelnika jako fantazję, a w wierszowanym wstępie jako różno-głosy monolog. W tym fantastycznym dramacie średniowieczne dekoracje zostały połączone z rzeczywistością historyczną lat czterdziestych XIX wieku (powstanie 1830, 1846 i 1848). Nie brak w nim odwołań do współczesnych dzieł literackich: do Dziadów części III, Kordiana, do niektórych utworów Krasińskiego, do liryki Karola Balińskiego, Zemsty Fredry oraz do opisów przyrodniczych Władysława Wężyka[3].
Utwór stanowi gorzki, ujęty przy tym groteskowo obraz dziejów polskich ruchów powstańczych, nieprzygotowanych, dowodzonych przez niewłaściwych ludzi, dotkniętych wewnętrznymi sporami społeczeństwa podzielonego na kilka zwalczających się wzajemnie stronnictw[3].
Dramat liczy sobie 748 wersów i jest podzielony na 11 obrazów.
Osoby[edytuj | edytuj kod]
- Zwolon – imię to utworzył Norwid od archaicznego przymiotnika zwolony, który napotkał w tekście uwielbianej przez siebie Bogurodzicy (u Twego syna hospodyna Matko zwolona)[a], któremu nadawał sens: uzgodniony z wolą Bożą, i który łączył z pojęciami: woli, niewoli, wyzwolenia. W liście do Lenartowicza wyjaśniał, że trzeba się zharmonizować z wolą Przedwiecznego (zwolić), aby się wy-z-wolić z tego, co przeciwne Bogu (niewoli). Postać Zwolona przechodząca w dramacie w pielgrzymim płaszczu, jest w zamyśle autora programem dla Polski i młodego pokolenia Polaków.
- Zabór – prezentuje świat despotyzmu, państwa rozbiorowe, nazywany przez Norwida hetmanem i miecznikiem odpowiada mniej więcej postaci namiestnika Królestwa Polskiego, księcia Paskiewicza.
- Szołom – od gwarowego szołomić – bałamucić, tumanić. Jest w dramacie szpiegiem i prowokatorem. Reprezentuje według objaśnień poety zewnętrzną miłość, formalną, jednoczącą przeciwności nie w sercu, ale w złości i pochlebstwie.
- Stylec – oznacza biurokrację.
- Bolej – łączy rysy Karola Balińskiego i Adama Mickiewicza, nieodpowiedzialnego konspiratorstwa terrorystyczno-mistycznego. Jest rewolucyjną pasją o ile wyraża się ona jako miecz a nie jako krzyż.
- Sierżant – to konspirator gwałtownik,
- Kalasanty – konspirator romantyk,
- Ożóg – konspirator ludowiec i postępowiec,
- Edgar – konspirator entuzjasta.
- Pacholę – to młode pokolenie, pozostawione dzieckiem wśród tego rozpadającego się świata, choć niepozbawione nadziei. Łączy rysy samego Norwida, Pacholęcia z Marii Malczewskiego i Orcia z Nie-Boskiej komedii[4].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tak w dramacie, w oryginale pieśni: U Twego syna, Gospodzina, matko zwolena
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Norwid 1971b ↓, s. 362-363.
- ↑ Norwid 1971b ↓, s. 363-364.
- ↑ a b Norwid 1971b ↓, s. 360.
- ↑ Norwid 1971b ↓, s. 360-361.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Cyprian Kamil Norwid: Pisma wybrane. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1968.
- Cyprian Kamil Norwid: Pisma wszystkie. T. 4. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
- Cyprian Kamil Norwid: Pisma wszystkie. T. 5. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.