Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2008-02

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2008-02-01[edytuj | edytuj kod]

Garnizon Radom – garnizon utworzony w XIX wieku w mieście Radom w zaborze austriackim. Następnie znalazł się na terenie Księstwa Warszawskiego oraz Królestwa Polskiego, dalej pełniąc funkcje militarne. Jednostki wojskowe radomskiego garnizonu, wśród nich 5 Pułk Piechoty Liniowej, brały udział w powstaniu listopadowym. Podczas powstania styczniowego w Radomiu stacjonowała rosyjska 7 Dywizja Piechoty, której oddziały nie dopuściły do przejęcia miasta przez siły polskie. W 1915 garnizon znalazł się pod jurysdykcją austriacką, natomiast po odzyskaniu przez Polskę niepodległości rozlokowane były tam takie jednostki jak 28 Pułk Artylerii Lekkiej czy 72 Pułk Piechoty. W tym okresie powstało lotnisko i utworzono Szkołę Podchorążych Rezerwy Lotnictwa, przez co Radom stał się ważnym ośrodkiem lotnictwa wojskowego. Po II wojnie światowej w garnizonie znajdowały się m.in. Oficerska Szkoła Lotnicza, 2 Pułk Artylerii Lekkiej, a także 60 Lotniczy Pułk Szkolny. Obecnie Radom to przede wszystkim ośrodek szkolenia lotniczego, oraz miejsce organizacji odbywających się co dwa lata międzynarodowych pokazów lotniczych Radom Air Show. Głównymi jednostkami wojskowymi na terenie garnizonu są 2 Ośrodek Szkolenia Lotniczego oraz 1 Komenda Lotniska. Tradycje radomskich jednostek piechoty kultywują Radomski Pododdział Konny oraz Grupa Rekonstrukcji Historycznej im. 72 Pułku Piechoty w Radomiu.

2008-02-02[edytuj | edytuj kod]

Wojna Francji z koalicją hiszpańsko-austriacko-lotaryńską miała miejsce w latach 1672-1679. Wojna Francji z koalicją, która początkowo była wojną francusko-holenderską, bardzo szybko przekształciła się w wojnę Francji z poczwórnym przymierzem złożonym z Brandenburgii, Cesarstwa, Hiszpanii i Holandii. Po zawarciu przez Ludwika XIV układów z Anglią, Szwecją, Münster i Kolonią w 1670, władca francuski przygotował atak na Holandię. Ludwik XIV postanowił zemścić się za postawę Holandii podczas wojny dewolucyjnej toczonej w hiszpańskich Niderlandach. W marcu 1672 Francja wypowiedziała wojnę Holandii, gdzie Wilhelm III Orański, podejrzewany o zamordowanie holenderskiego polityka Johana de Witta, został ogłoszony stadhouderem i stanął na czele obrony kraju. Dzięki znakomitemu przygotowaniu i ogromnej przewadze liczebnej Francuzi bez problemu, pomijając niespodziewanie Maastricht, wkroczyli w samo serce Zjednoczonych Prowincji i zdobyli Utrecht. Gdy Francuzi obiecali główne miasta holenderskie Anglikom, ci nie śpieszyli się z zajmowaniem ich, lecz próbowali wymusić na Holendrach 16 milionów guldenów w zamian za separatystyczny pokój.

2008-02-03[edytuj | edytuj kod]

National Hockey League (pl. Narodowa Liga Hokeja) – zawodowa organizacja zrzeszająca 30 drużyn hokejowych z Ameryki Północnej. Drużyny należące do NHL każdego sezonu walczą o Puchar Stanleya. Liga ta uznawana jest za najlepszą ligę hokeja na lodzie na świecie. Cechuje ją wysoki poziom gry oraz wysokie zarobki graczy (średnia pensja w sezonie 2000/2001 wyniosła 1 400 000 $). Liga ta została założona w 1917 roku w Montrealu w Kanadzie. Obecnie w NHL większość stanowią zespoły ze Stanów Zjednoczonych, a ponad połowa graczy pochodzi z Kanady. Składa się z dwóch konferencji oraz sześciu dywizji. Obecnie jedynym Polakiem w NHL jest Wojtek Wolski, Kanadyjczyk polskiego pochodzenia.

2008-02-04[edytuj | edytuj kod]

Żelechów to miasto we wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żelechów. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego. Według danych z 2005 roku, Żelechów miał 4029 mieszkańców. Miejscowość położona jest w odległości 52 km od Siedlec, 85 km od Warszawy i 85 km od Lublina. Miasto stanowi lokalne centrum edukacji, mieszcząc kilka szkół średnich, jak i gospodarcze, stanowiąc miejsce handlu i pracy dla mieszkańców miasta i okolic. Historia Żelechowa sięga ponad siedmiuset lat wstecz. Od 1447 roku miejscowość posiada prawa miejskie, od tego czasu odbywają się też targi we wtorek. Do II wojny światowej Żelechów był miastem zamieszkanym w większości przez Żydów. Ślady ich obecności zachowały się w tutejszej architekturze. W Żelechowie znajduje się także 8 obiektów wpisanych w rejestr zabytków i wiele innych historycznych budynków.

2008-02-05[edytuj | edytuj kod]

Antoni Lange (ur. 1861 lub 1863 w Warszawie, zm. 17 marca 1929 w Warszawie) – polski poeta, tłumacz, filozof, poliglota (15 języków), dramatopisarz i powieściopisarz zaliczany do pierwszego pokolenia poetów Młodej Polski. Nazwany przez Juliana Tuwima "mistrzem poezji refleksyjnej" a przez Stanisława Brzozowskiego "jednym z rzadkich w Polsce europejskich umysłów". Określany często również jako "typ chłodnego mózgowca, liryk o wyszukanej formie, starannej, wręcz wyrafinowanej organizacji, twórca, w którym intelekt zdławił instynkt". Przedstawiciel dekadentyzmu i parnasizmu w Polsce, prekursor literatury fantastycznonaukowej. Propagator kultury Dalekiego i Bliskiego Wschodu, badacz polskiego romantyzmu, znawca literatury francuskiej. Często porównywany do Stéphane Mallarmégo. Gorący zwolennik ewolucjonizmu. Był wujkiem innego polskiego poety, Bolesława Leśmiana.

2008-02-06[edytuj | edytuj kod]

Zespół klasztorny opactwa cysterskiego w Sulejowie – położony w Podklasztorzu (obecnie dzielnica Sulejowa) jeden z najlepiej zachowanych zespołów cysterskich w Polsce, będący zabytkiem architektury romańskiej. Najistotniejszymi zachowanymi jego elementami są: Kościół św. Tomasza Kantuaryjskiego – trójnawowa bazylika z transeptem. Jako zakończenie budowy przyjmowana jest data konsekracji kościoła, rok 1232. Bryła kościoła zachowała się w nienaruszonym układzie. Front kościoła zdobi romański portal i rozeta. Wyposażenie świątyni pochodzi z okresu baroku i rokoka. Skrzydło wschodnie klasztoru, jego jedyna zachowana część, w której obecnie znajduje się muzeum. W skrzydle tym zachował się także późnoromański kapitularz i gotyckie krużganki. Sklepienie kapitularza opiera się na jednej kolumnie, umieszczonej w środku pomieszczenia. Skrzydło południowe, pochodzące z XVI wieku, jest w ruinie. Dawniej trzy skrzydła klasztoru i kościół otaczały wirydarz.

2008-02-07[edytuj | edytuj kod]

Biecz, miasto w województwie małopolskim, położone nad rzeką Ropą, na jednym ze wzgórz Pogórza Karpackiego. Jako miasto ma już za sobą ponad 750 lat istnienia. Do połowy XVI wieku był jednym z największych miast w Polsce. Przeżył rozkwit w XIV i XV wieku, dzięki posiadaniu statusu miasta królewskiego, zaś od XVII w. zaczął podupadać. Współcześnie Biecz jest niewielkim miasteczkiem o znaczących walorach turystycznych, w którym znajduje się wiele zabytków. Tereny, na których powstał i rozwijał się Biecz, były zamieszkiwane przez człowieka już w czasach neolitu, czyli ok. 4500 lat p.n.e. Świadczą o tym m.in. toporki i siekierki kamienne wykopane w samym Bieczu i jego okolicach. Biecz był zamieszkiwany także w okresie kultury łużyckiej (ok. 1200 p.n.e.), co potwierdzają fragmenty ceramiki z tamtych czasów, odnalezione na górze zamkowej w czasie prac archeologicznych w 1961. Przez te tereny w okresie od II do V w. n.e. biegł ważny szlak handlowy, o czym świadczą znalezione monety bizantyjskie i rzymskie.

2008-02-08[edytuj | edytuj kod]

MiG-1 i MiG-3 (МиГ-1 / МиГ-3) — jednomiejscowe samoloty myśliwskie produkcji radzieckiej, okresu II wojny światowej, skonstruowane w biurze konstrukcyjnym Polikarpowa oraz Mikojana i Guriewicza. Uważane za niedopracowane i posiadające stosunkowo słabe uzbrojenie były jednak najliczniejszymi radzieckimi nowoczesnymi myśliwcami w chwili ataku niemieckiego na ZSRR, używane głównie w początkowym okresie wojny niemiecko-radzieckiej. Ogółem wyprodukowano 100 myśliwców MiG-1 i 3172 MiG-3.

2008-02-09[edytuj | edytuj kod]

Wojna Francji z koalicją hiszpańsko-austriacko-lotaryńską miała miejsce w latach 1672-1679. Wojna Francji z koalicją, która początkowo była wojną francusko-holenderską, bardzo szybko przekształciła się w wojnę Francji z poczwórnym przymierzem złożonym z Brandenburgii, Cesarstwa, Hiszpanii i Holandii. Po zawarciu przez Ludwika XIV układów z Anglią, Szwecją, Münster i Kolonią w 1670, władca francuski przygotował atak na Holandię. Ludwik XIV postanowił zemścić się za postawę Holandii podczas wojny dewolucyjnej toczonej w hiszpańskich Niderlandach. W marcu 1672 Francja wypowiedziała wojnę Holandii, gdzie Wilhelm III Orański, podejrzewany o zamordowanie holenderskiego polityka Johana de Witta, został ogłoszony stadhouderem i stanął na czele obrony kraju. Dzięki znakomitemu przygotowaniu i ogromnej przewadze liczebnej Francuzi bez problemu, pomijając niespodziewanie Maastricht, wkroczyli w samo serce Zjednoczonych Prowincji i zdobyli Utrecht. Gdy Francuzi obiecali główne miasta holenderskie Anglikom, ci nie śpieszyli się z zajmowaniem ich, lecz próbowali wymusić na Holendrach 16 milionów guldenów w zamian za separatystyczny pokój.

2008-02-10[edytuj | edytuj kod]

Zespół Turnera (ang. Turner's syndrome) – uwarunkowany genetycznie zespół wad wrodzonych spowodowany całkowitym lub częściowym brakiem jednego z chromosomów X we wszystkich komórkach organizmu lub w pewnej ich części. Występuje u 1 na 2500 urodzonych dziewczynek. Najważniejsze cechy występujące u osób z zespołem Turnera to: niski wzrost, słabo zaznaczone cechy żeńskie i wrodzona dysgenezja gonad powodująca w większości przypadków bezpłodność. Spotykane nazwy zespołu to: zespół Turnera, zespół Ullricha (zwłaszcza w literaturze niemieckojęzycznej), zespół Ullricha-Turnera, zespół Szereszewskiego-Turnera (w krajach byłego Związku Radzieckiego), zespół szczątkowych jajników, zespół Morgagniego-Turnera-Albrighta, zespół Turnera-Albrighta, zespół Morgagniego-Szereszewskiego-Turnera-Albrighta. Zespół Bonnevie-Ullricha jest zarzuconym, historycznym terminem, stosowanym do określenia zespołu Turnera i zespołów wad wrodzonych o zbliżonym fenotypie u niemowląt, zanim poznano etiologię choroby. Zespół Turnera u chłopców i mężczyzn, zespół pseudoturnerowski, rodzinny zespół Turnera, zespół Ullricha-Noonan, fenotyp turnerowski z normalnym kariotypem, to zarzucone, nieprawidłowe nazwy stosowane na określenie zespołu Noonan zanim ostatecznie nie poznano różnic w etiologii tych dwóch chorób. Postać eunuchoidalna zespołu Turnera to zarzucona, nieprawidłowa nazwa zespołu Swyera.

2008-02-11[edytuj | edytuj kod]

Pomnik Poznańskiego Czerwca 1956 (Poznańskie Krzyże) - pomnik na placu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, upamiętniający wydarzenia Poznańskiego Czerwca 56, oraz późniejszych wystąpień w PRLu, który stanął 19 czerwca, a został oficjalnie odsłonięty 28 czerwca 1981 roku, w 25. rocznicę wydarzeń czerwcowych. Pomnik składa się z dwóch 21-metrowych stalowych krzyży (symbole śmierci i zmartwychwstania) połączonych razem ze sobą, oraz monumentu z głową orła. Na lewym krzyżu widnieje data 1956, nawiązująca do Poznańskiego Czerwca 56, zaś na prawym umieszczone są daty 1968, 1970, 1976, 1980 i 1981 Po prawej stronie pomnika znajdują się główne hasła protestujących robotników: "O Boga, Za wolność, prawo i chleb.", oraz podpis "Czerwiec 1956".

2008-02-12[edytuj | edytuj kod]

Finlandia jest państwem demokratycznym, republiką parlamentarno-gabinetową, w której modelu rządów można dopatrzyć się semiprezydencjalizmu. Wyrazicielem wielopartyjnego składu politycznego parlamentu jest rząd z premierem na czele, pełniący kierowniczą rolę w państwie (jest on częścią władzy wykonawczej). Parlament fiński jest unikameralny, liczący 200 członków pochodzących z wyborów powszechnych, sprawuje on władzę ustawodawczą. Premiera desygnuje prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na kadencję trwającą 6 lat. Prezydent jest głową państwa, Dowódcą Naczelnym sił zbrojnych i prowadzi politykę zagraniczną państwa. Obecnie prezydentem Finlandii jest Tarja Halonen, a premierem Matti Vanhanen. Sądownictwo jest niezależne od egzekutywy i legislatury. Nie ma sądu konstytucyjnego, zgodność ustaw z konstytucją nie może być podważana. W Finlandii obowiązuje konstytucja z 1 marca 2000 roku (poprzednia pochodziła z 1919 roku).

2008-02-13[edytuj | edytuj kod]

Heart of Midlothian Football Club – profesjonalny klub piłkarski z siedzibą w Edynburgu, w Szkocji, w Wielkiej Brytanii, założony w 1874. Czterokrotny mistrz Szkocji, czterokrotny zdobywca Pucharu Ligi, sześciokrotny zdobywca Pucharu Szkocji oraz ćwierćfinalista Pucharu UEFA. Obecnie klub popularnie zwany przez kibiców Hearts lub Jambos, występuje w rozgrywkach Scottish Premier League, rozgrywając swoje mecze na stadionie Tynecastle. Głównym udziałowcem klubu jest rosyjski biznesmen i bankier Władimir Romanow, posiadający obywatelstwo litewskie. Po pierwszej kolejce sezonu 2007-2008, kiedy Hearts przegrał 0:1 z Hibernianem, Romanow zdecydował o zatrudnieniu Stephena Fraila na stanowisko pierwszego trenera, zaś Anatolija Koroboczkę mianował dyrektorem sportowym. Tego samego miesiąca, do sztabu szkoleniowego został włączony, pracujący wcześniej jako trener drużyny rezerw, Angeł Czerwenkow.

2008-02-14[edytuj | edytuj kod]

Surtsey (isl.: wyspa Surtra) — wyspa wulkaniczna u południowych wybrzeży Islandii, jednocześnie ze względu na położenie geograficzne (63°18'N, 20°36'W) najdalej na południe wysunięta część tego kraju. Powstała na skutek podmorskiej erupcji wulkanicznej, która rozpoczęła się na głębokości 130 metrów i wyłoniła się na powierzchnię 14 listopada 1963 roku. Erupcja mogła rozpocząć się kilka dni wcześniej, a zakończyć 5 czerwca 1967, kiedy to wyspa osiągnęła największą powierzchnię - 2,7 km². Od tego czasu wpływy fal i wiatru powodują erozję i stałe zmniejszanie się powierzchni wyspy (w 2002 pozostało tylko 1,4 km² powierzchni). Nowa wyspa została nazwana imieniem boga ognia Surtra z mitologii nordyckiej i podczas jej tworzenia była obiektem intensywnych badań wulkanologów, a od zakończenia erupcji stanowiła przedmiot zainteresowania botaników i biologów, obserwujących stopniowy rozwój życia na początkowo jałowej powierzchni. Podmorskie kominy wulkaniczne, które utworzyły wyspę Surtsey stanowią część podmorskiego systemu wulkanicznego archipelagu wysp Vestmannaeyjar znajdującego się na śródoceanicznym grzbiecie nazywanym Grzbietem Śródatlantyckim. W 1973 w archipelagu tym miał miejsce wybuch wulkanu Eldfell na wyspie Heimaey. Erupcja która uformowała wyspę Surtsey stworzyła kilka innych małych wysp wzdłuż tego łańcucha wulkanicznego, takich jak Jólnir i innych bezimiennych szczytów. Większość z nich dość szybko uległa erozji.

2008-02-15[edytuj | edytuj kod]

MiG-1 i MiG-3 (МиГ-1 / МиГ-3) — jednomiejscowe samoloty myśliwskie produkcji radzieckiej, okresu II wojny światowej, skonstruowane w biurze konstrukcyjnym Polikarpowa oraz Mikojana i Guriewicza. Uważane za niedopracowane i posiadające stosunkowo słabe uzbrojenie były jednak najliczniejszymi radzieckimi nowoczesnymi myśliwcami w chwili ataku niemieckiego na ZSRR, używane głównie w początkowym okresie wojny niemiecko-radzieckiej. Ogółem wyprodukowano 100 myśliwców MiG-1 i 3172 MiG-3.

2008-02-16[edytuj | edytuj kod]

Aksjomaty i konstrukcje liczb – metody ścisłego definiowania liczb używane w matematyce. Aksjomaty liczb to warunki, jakie muszą spełniać pewne obiekty matematyczne oraz działania na nich, aby mogły być uznane za liczby danego rodzaju (np. liczby naturalne, liczby wymierne, itp.). Konstrukcje liczb są systemami obiektów matematycznych, tak utworzonymi, aby spełniały właściwe danym liczbom aksjomaty. Nie ma jednej uniwersalnej cechy, która odróżniałaby wszystkie liczby od elementów algebr, które tak nie są nazywane. To tylko tradycja. Matematycy nie definiują „liczb”, definiują „liczby naturalne”, „liczby całkowite”, „liczby rzeczywiste”, itp. O ile jednak nazwanie danego obiektu liczbą jest podyktowane bardziej tradycją niż ogólną definicją, to poszczególne rodzaje liczb są już ściśle określane. Definicje liczb stanowią pewną sekwencję (bardziej złożone algebry opierają się na prostszych), którą prezentuje niniejszy artykuł.

2008-02-17[edytuj | edytuj kod]

Uzbrojenie pancerników typu Iowa przeszło długą ewolucję od momentu zwodowania pierwszego z okrętów typu Iowa w czerwcu 1940. Jednostki te pozostały jednymi z najciężej uzbrojonych okrętów amerykańskich. Artyleria główna kalibru 406 mm mogła razić cele oddalone o blisko 39 km pociskami różnego typu, poczynając od standardowych przeciwpancernych do taktycznych ładunków jądrowych nazywanych "Katie" (czyt. kejti od skrótu "kt" oznaczającego kilotonę). Artyleria średnia kalibru 127 mm umożliwiała rażenie celów z odległości 14 km pociskami z zapalnikami uderzeniowymi lub zbliżeniowymi i mogła być używana w charakterze artylerii przeciwlotniczej albo do atakowania mniejszych jednostek pływających. Zgodnie z zamówieniem pancerniki te były wyposażone w szeroki wachlarz przeciwlotniczego uzbrojenia artyleryjskiego kalibru 20 mm i 40 mm, które z biegiem czasu zostało stopniowo zastąpione pociskami rakietowymi Tomahawk i Harpoon, wielolufowymi systemami strzeleckimi Phalanx oraz środkami walki elektronicznej. Do momentu wycofania ostatniego z pancerników typu Iowa ze służby w 1992 roku, żaden inny okręt tej klasy w historii nie posiadał tak wielkiej ilości różnego rodzaju broni na pokładzie.

2008-02-18[edytuj | edytuj kod]

Choroba niedokrwienna serca, chns, (łac. Morbus ischaemicus cordis, MIC, ang. Ischaemic heart disease, IHD) - jest to zespół objawów chorobowych będących następstwem przewlekłego stanu niedostatecznego zaopatrzenia komórek mięśnia sercowego w tlen i substancje odżywcze. Zaburzenie równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem a możliwością ich dostarczenia, pomimo wykorzystania mechanizmów autoregulacyjnych zwiększających przepływ przez mięsień sercowy, zwanych rezerwą wieńcową, doprowadza do niedotlenienia zwanego również niewydolnością wieńcową. W konsekwencji często doprowadza do dusznicy bolesnej, a także zawału mięśnia sercowego. Choroba niedokrwienna serca ze wszystkimi jej podtypami jest najczęstszą przyczyną śmierci w większości państw zachodnich. Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej jest miażdżyca tętnic wieńcowych.

2008-02-19[edytuj | edytuj kod]

Reprezentacja Holandii w piłce nożnej pierwszy oficjalny mecz piłkarski rozegrała w 1905 roku, z Belgią w Antwerpii. Do europejskiej czołówki awansowała dopiero w latach 70., a wszystkie największe sukcesy drużyny narodowej związane są z osobą szkoleniowca Rinusa Michelsa. Na dwóch kolejnych turniejach o mistrzostwo świata – w 1974 i 1978 – Holandia, mimo iż uznawana była za faworyta imprezy, przegrywała w finale, najpierw z RFN, a cztery lata później z Argentyną. W pierwszej połowie lat 80. zespół był skłócony, a żaden z następców Michelsa nie dorównywał mu charyzmą. Dopiero w roku 1988 Holandia ponownie prowadzona przez Michelsa, po raz pierwszy w historii zdobyła mistrzostwo Europy. Od lipca 2004 roku nowym selekcjonerem jest Marco van Basten, który radykalnie odmłodził reprezentację. Pierwszym sprawdzianem trenerskich umiejętności byłego napastnika drużyny narodowej był Mundial 2006, na którym Holendrzy dotarli do 1/8 finału.

2008-02-20[edytuj | edytuj kod]

Niszczyciele projektu 56 – seria 31 radzieckich niszczycieli z okresu powojennego. Zostały określone jako typ Spokojnyj, natomiast według nomenklatury NATO otrzymały oznaczenie typu Kotlin. Były to ostatnie radzieckie klasyczne niszczyciele. Spośród nich, 4 okręty ukończono według projektów 56EM i 56M jako pierwsze radzieckie niszczyciele rakietowe, typu Biedowyj, w kodzie NATO: typ Kildin. Część okrętów projektu 56 po przebudowie również stała się niszczycielami rakietowymi. Jedynym zagranicznym użytkownikiem okrętów tego typu była Polska (ORP "Warszawa"). Po II wojnie światowej w ZSRR podjęto wielkoseryjną budowę niszczycieli projektu 30bis, opartych jeszcze na projekcie przedwojennym, lecz jednocześnie dostrzegano potrzebę nowocześniejszych i większych jednostek tej klasy. Początkowo zaprojektowano i zbudowano w jednym egzemplarzu wielki niszczyciel "Nieustraszimyj" projektu 41, lecz nie spełnił on oczekiwań. Został on uznany za zbyt duży, a przy tym osiągał zbyt małą prędkość, toteż w 1951 zdecydowano zaprojektować w oparciu o jego konstrukcję nieco mniejsze jednostki, o podobnej siłowni. Efektem były duże niszczyciele projektu 56.

2008-02-21[edytuj | edytuj kod]

Bitwa HMAS Sydney z HSK Kormoran - bitwa morska, która odbyła się 19 listopada 1941 na Oceanie Indyjskim w pobliżu zachodniego wybrzeża Australii między lekkim krążownikiem australijskim HMAS "Sydney" i niemieckim krążownikiem pomocniczym HSK "Kormoran". W wyniku bitwy oba okręty zostały zniszczone, przy czym krążownik "Sydney" zatonął wraz z całą załogą, natomiast załoga "Kormorana" została w większości uratowana i resztę wojny spędziła w obozach jenieckich w Australii. Mimo usiłowań żaden z wraków walczących jednostek nie został do tej pory odnaleziony, a opis przebiegu bitwy oparty jest wyłącznie na zeznaniach załogi "Kormorana". Bitwa ta do dziś wywołuje w Australii i w Niemczech liczne kontrowersje. Dyskutowany jest rzeczywisty przebieg starcia, czas jego trwania, miejsce rozegrania bitwy i przyczyny, dla których okręt australijski zatonął wraz z całą załogą.

2008-02-22[edytuj | edytuj kod]

Giuseppe Garibaldi (ur. 4 lipca 1807 w Nicei, Francja, zm. 2 czerwca 1882 na wyspie Caprera, Włochy), włoski rewolucjonista, żołnierz i polityk, działacz i bojownik na rzecz zjednoczenia Włoch, do czego - w znacznym stopniu - się przyczynił. Postać barwna i kontrowersyjna, tworząca swą własną legendę za życia. Wróg papiestwa i Austrii, niechętny legendzie napoleońskiej, choć na tej legendzie wychowany. Zawodowy marynarz, a zarazem żołnierz obeznany z taktyką walk partyzanckich. Bohater narodowy Włoch, twórca ich odrodzenia znanego jako Risorgimento. Szczególnie aktywny podczas walk na Sycylii i w bojach o Rzym. Pochodził z rodziny blisko związanej z morzem. Jego dziadek i ojciec byli armatorami, właścicielami i kapitanami niewielkich stateczków prowadzących handel w żegludze kabotażowej w północnych i zachodnich Włoszech. Było to przedsiębiorstwo rodzinne, gdzie marynarzami byli bracia, synowie i kuzyni głowy rodu. Garibaldi wywodzili się z Ligurii, ale nic nie wiadomo o ich przodkach dalej niż dwa pokolenia wstecz. Wątpliwe są więc legendy o nordyckim i rycerskim pochodzeniu Giuseppe, rozpuszczane tak przez niego, jak i jego angielskie wielbicielki w latach późniejszych.

2008-02-23[edytuj | edytuj kod]

Jan Vermeer van Delft, właściwie Johannes Vermeer (ur. przed 31 października 1632 w Delft, zm. przed 15 grudnia 1675 tamże) – malarz holenderski. Malował przede wszystkim sceny rodzajowe, wykorzystując mistrzowsko grę świateł. Na początku swojej kariery stworzył także dwa płótna historyczne. W dorobku malarza dominują przedstawienia kobiet we wnętrzach mieszkalnych, zajętych m.in. muzyką, lekturą listu czy rozmową. W wielu obrazach badacze widzą ukryte alegorie lub symboliczne przesłania. Częściowo zapomniany przez niemal dwa stulecia od swej śmierci, Vermeer został odkryty na nowo w drugiej połowie XIX wieku. Dziś przypisywanych mu jest niewiele ponad 30 obrazów i najprawdopodobniej stanowią one niemal cały jego dorobek artystyczny.

2008-02-24[edytuj | edytuj kod]

Atrezja przełyku (łac. atresia oesophagi, ang. (o)esophagal atresia, OA) – grupa wad wrodzonych, obejmująca przerwanie ciągłości przełyku związane lub nie z przetrwałym połączeniem przełyku z tchawicą. W 86% przypadków atrezji przełyku towarzyszy dystalna przetoka tchawiczo-przełykowa (łac. fistula tracheoesophagea, ang. tracheo-(o)esophagal fistula, TEF, TOF), w 7% przypadków nie ma przetoki, natomiast w 4% przetoka tchawiczo-przełykowa jest obecna bez atrezji przełyku. Częstość wady ocenia się na 1:2.500 urodzeń. Niemowlęta z całkowitą atrezją przełyku nie są w stanie przełykać, a obfite ślinienie wymagające systematycznego odsysania zalegającej wydzieliny jest jednym z wczesnych objawów wady. W 50% przypadków wada jest izolowana; w pozostałej połowie występują inne wady, w większości wchodzące w skład asocjacji VACTERL (wady kręgów, odbytnicy i odbytu, serca, nerek i kończyn).

2008-02-25[edytuj | edytuj kod]

Niszczyciele rakietowe projektu 61 (w kodzie NATO typ Kashin) - radzieckie okręty, budowane od lat 60. XX wieku. Określane też są od nazwy pierwszego okrętu jako typ Komsomolec Ukrainy. W rzeczywistości w ZSRR klasyfikowano je jako okręty dozorowe lub duże okręty przeciwpodwodne, jednakże na świecie uważa się je na ogół za niszczyciele rakietowe. Dla radzieckiej marynarki wojennej zbudowano 20 jednostek, z czego jedną wydzierżawiono a następnie sprzedano Polsce (ORP "Warszawa"), a pięć dalszych zbudowano dla Indii. Były to pierwsze seryjne okręty na świecie napędzane wyłącznie turbinami gazowymi. Okręty projektu 61 powstały na zapotrzebowanie nowoczesnych jednostek eskortowych, służących do ochrony zespołów floty przed okrętami podwodnymi i lotnictwem. Zbiegło się to z wprowadzeniem pierwszych radzieckich systemów morskich przeciwlotniczych pocisków rakietowych, które przeznaczono na uzbrojenie nowo projektowanych okrętów. Projekt zlecono leningradzkiemu biuru CKB-53 (główny konstruktor B. Kupienski), a prace nad nim rozpoczęto w 1956.

2008-02-26[edytuj | edytuj kod]

Carl Barks (ur. 27 marca 1901 w Merrill, Oregon, zm. 25 sierpnia 2000 w Grants Pass, Oregon) – amerykański scenarzysta, grafik i animator, autor disnejowskich komiksów z "kaczymi" bohaterami, twórca takich postaci jak Sknerus McKwacz, Bracia Be, Diodak czy Goguś Kwabotyn, "założyciel" miasta Kaczogród oraz organizacji Młodych Skautów. Will Eisner określił go mianem "Hansa Christiana Andersena komiksów". Obecnie prace Carla Barksa, choć znacznie rzadziej niż kilka lat temu, wciąż drukowane są na łamach tygodnika "Kaczor Donald", jego komiksy sporadycznie pojawiają się również w wydawnictwach okolicznościowych tego czasopisma (np. Mikrokaczki nie z tej Ziemi w wydanym w 2005 tomiku Tajemniczy kosmos). W 2004, w ramach serii komiksów Kaczogród, do sklepów trafił kolekcjonerski album w całości poświęcony jego historyjkom.

2008-02-27[edytuj | edytuj kod]

Niszczyciele projektu 56 – seria 31 radzieckich niszczycieli z okresu powojennego. Zostały określone jako typ Spokojnyj, natomiast według nomenklatury NATO otrzymały oznaczenie typu Kotlin. Były to ostatnie radzieckie klasyczne niszczyciele. Spośród nich, 4 okręty ukończono według projektów 56EM i 56M jako pierwsze radzieckie niszczyciele rakietowe, typu Biedowyj, w kodzie NATO: typ Kildin. Część okrętów projektu 56 po przebudowie również stała się niszczycielami rakietowymi. Jedynym zagranicznym użytkownikiem okrętów tego typu była Polska (ORP "Warszawa"). Po II wojnie światowej w ZSRR podjęto wielkoseryjną budowę niszczycieli projektu 30bis, opartych jeszcze na projekcie przedwojennym, lecz jednocześnie dostrzegano potrzebę nowocześniejszych i większych jednostek tej klasy. Początkowo zaprojektowano i zbudowano w jednym egzemplarzu wielki niszczyciel "Nieustraszimyj" projektu 41, lecz nie spełnił on oczekiwań. Został on uznany za zbyt duży, a przy tym osiągał zbyt małą prędkość, toteż w 1951 zdecydowano zaprojektować w oparciu o jego konstrukcję nieco mniejsze jednostki, o podobnej siłowni. Efektem były duże niszczyciele projektu 56.

2008-02-28[edytuj | edytuj kod]

Literatura szwedzkojęzyczna – termin odnoszący się do dzieł literackich stworzonych w języku szwedzkim w samej Szwecji oraz twórczości literackiej w języku szwedzkim pisanej w Finlandii i na Wyspach Alandzkich. W artykule omówiono także twórców piszących po łacinie, jeśli ich działalność miała istotny wpływ na rozwój kultury i literatury szwedzkojęzycznej. Pierwsze przypisywane literaturze szwedzkojęzycznej teksty o charakterze literackim związane są z datowaną na XI wiek kulturą kamieni runicznych. Po wprowadzeniu chrześcijaństwa literatura ta, choć z pewnym opóźnieniem, rozwijała się w rytm europejskich przemian kulturowych. Najwybitniejszym przedstawicielem średniowiecza była tworząca pisma mistyczne, katolicka współpatronka Europy św. Brygida Szwedzka (ok. 1302-73). Następnym momentem, gdy na gruncie literatury szwedzkiej pojawiły się osobowości o formacie ogólnoeuropejskim, było oświecenie. Warto tutaj wspomnieć przyrodnika Karola Linneusza (1707-78), mistyka Emanuela Swedenborga (1688-1772) i barda Carla Michaela Bellmana (1740-95). Swoją obecność w kulturze światowej zaznaczyli też Szwedzi na przełomie XIX i XX wieku naturalistycznymi i mistycznymi dramatami autorstwa Augusta Strindberga (1849-1912) oraz żywą prozą Selmy Lagerlöf (1858-1940). Ich osiągnięciom dorównał w XX wieku eksperymentator, poeta, prozaik i dramaturg Pär Lagerkvist (1891-1974). Ogromną popularność zdobyły napisane w języku szwedzkim dzieła Astrid Lindgren (1907-2002), autorki Dzieci z Bullerbyn, oraz Tove Jansson (1914-2001), twórczyni świata Muminków.

2008-02-29[edytuj | edytuj kod]

Dmitrij Wiktorowicz Wasiljew, ros. Дмитрий Викторович Васильев (ur. 26 grudnia 1979 w Ufie) – rosyjski skoczek narciarski, reprezentant klubu Lokomotiw Ufa. W reprezentacji Rosji występuje od 1998 roku. Pierwsze punkty do klasyfikacji Pucharu Świata zdobył w 1999 roku w Kuopio. W sezonie 2000/2001 zajął drugie miejsce w jednym z konkursów Pucharu Świata, jednak krótko później został zdyskwalifikowany na dwa lata za stosowanie środków dopingujących. Po powrocie w 2003 roku Wasiljew zajmował miejsca w czołowej dwudziestce lub trzydziestce konkursu. W sezonie 2004/2005 za sprawą nowego szkoleniowca rosyjskiej kadry A, Wolfganga Steierta Wasiljew odnosił coraz większe sukcesy. W marcu 2005 roku na Letalnicy ustanowił nowy rekord Rosji, 228 metrów. W 2006 roku, podczas pierwszego konkursu skoków na igrzyskach olimpijskich w Turynie Dmitrij Wasiljew prowadził po pierwszej serii. W drugiej serii oddał jednak krótszy skok i ostatecznie został sklasyfikowany na dziesiątym miejscu. W sezonie 2006/2007 po raz drugi w karierze stanął na podium zawodów Pucharu Świata. W łącznej klasyfikacji zajął 11. miejsce, najwyższe w sportowej karierze.