Własność górnicza

Własność górnicza – szczególny rodzaj prawa podmiotowego, przysługującego Skarbowi Państwa do złóż określonych kopalin oraz do części górotworu leżących poza granicami nieruchomości gruntowych. Składowymi prawa własności górniczej są uprawnienia do korzystania i rozporządzania przedmiotem tej własności. Pomimo zbieżności nazw, własność górnicza jest prawem odrębnym od prawa własności uregulowanej w art. 140 Kodeksu cywilnego. "Tym, co odróżnia prawo własności górniczej od „kodeksowego” prawa własności jest: przedmiot prawa, dozwolony zakres rozporządzania oraz podmiot, któremu prawo przysługuje". Przedmiot prawa własności górniczej (m.in. złoże kopaliny strategicznej, część górotworu poza złożami) nie mieści się w pojęciu nieruchomości, gdyż nie jest rzeczą.

Przedmiot prawa własności górniczej

O przedmiocie prawa własności górniczej stanowi art. 10 ust. 1 i 2 Prawa geologicznego i górniczego. Własnością górniczą objęte są złoża następujących kopalin:

• węglowodorów,
• węgla kamiennego,
• metanu występującego jako kopalina towarzysząca,
• węgla brunatnego,
• rud metali z wyjątkiem darniowych rud żelaza,
• metali w stanie rodzimym,
• rud pierwiastków promieniotwórczych,
• siarki rodzimej,
• soli kamiennej,
• soli potasowej,
• soli potasowo-magnezowej,
• gipsu,
• anhydrytu,
• kamieni szlachetnych,
• wód leczniczych,
• wód termalnych (cieplic),
• solanek.

Ponadto własnością górniczą objęte są części górotworu leżące poza granicami nieruchomości gruntowych.

Charakter prawny własności górniczej

Własność górnicza przysługuje wyłącznie Skarbowi Państwa, który nie może jej zbyć ani się jej zrzec. Skarb Państwa może - w granicach określonych przez ustawy - korzystać z wyłączeniem innych osób z przedmiotu własności górniczej, a także rozporządzać prawem własności górniczej, jednakże jedyną dopuszczalną formą rozporządzenia własnością górniczą jest ustanowienie użytkowania górniczego (art. 12 ust. 1 PGG). W związku z tym uznać należy, że własność górnicza jest prawem niezbywalnym. Otwartym pozostanie pytanie, czy własność górnicza jest prawem rzeczowym, czy nie. Wydaje się, że odpowiedź na to pytanie – choć niezwykle ważna ze względów teoretycznych – będzie miała niewielki wpływ na praktykę, z uwagi na odwołanie się przez PGG do przepisów prawa rzeczowego dotyczącego nieruchomości gruntowych (art. 11).