Stepan Topal
 26.05.2011 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Prezydent Gagauzji | |
| Okres |
od 1 grudnia 1991 |
| Poprzednik |
nowy urząd |
| Następca |
Gheorghe Tabunșcic (jako gubernator) |
| Przewodniczący Rady Najwyższej Republiki Gagauzji | |
| Okres |
od 31 października 1990 |
| Poprzednik |
nowy urząd |
| Następca |
urząd zlikwidowany |
| Odznaczenia | |
| |
Stepan Topal (ros. Степан Михайлович Топал, Stiepan Michajłowicz Topał; ur. 18 stycznia 1938, zm. 29 września 2018[1]) – mołdawski polityk pochodzenia gagauskiego, przywódca separatystycznej Gagauzji jako szef parlamentu (1990–1991) i prezydent (1991–1995). Nie baszkan tylko prezydent, był on pierwszym i jedynym prezydentem Gagauzji, jego następcy stojący na czele Terytorium Autonomicznego Gagauzja sprawowali funkcję baszkana[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Należał do grupy etnicznej Gagauzów. Studiował inżynierię lądową, specjalizując się w inżynierii drogowej. Wstąpił do Komunistycznej Partii Mołdawii, od 1990 do 1994 był deputowanym do mołdawskiego parlamentu.
Zaangażował się w działania separatystów w Gagauzji, domagających się początkowo autonomii w ramach ZSRR, a następnie własnego państwa. 19 sierpnia 1990 był jednym z organizatorów ludowego kongresu deputowanych, który jednostronnie ogłosił niepodległość Republiki Gagauskiej (jako socjalistycznej republiki w ramach ZSRR). 28 października tego samego roku wybrano go do Rady Najwyższej Republiki Gagauzji; 31 października objął w niej funkcję przewodniczącego. W sierpniu 1991 został aresztowany. 1 grudnia 1991 wybrano go na nowo utworzoną funkcję prezydenta z poparciem 90% (jako prezydent nadal stał na czele parlamentu). Mołdawia podjęła kroki zmierzające do nadania Gagauzji pewnej niezależności: w lipcu 1994 przyjęła konstytucję zapewniającą jej autonomię, a 23 grudnia 1994 nadała jej specjalny status prawny. Topal zgodził się na pokojowe przekazanie władzy w głosowaniu[3]. 25 maja 1995 odbyły się pierwsze wybory gubernatora Gagauzji. Topal wziął w nich udział, nie przechodząc jednak do drugiej tury.
Od 1999 do 2002 pozostawał doradcą kolejnego gubernatora regionu, Dumitru Croitora[4]. W 2001 bezskutecznie kandydował do mołdawskiego parlamentu w okręgu Komrat (jego lista nie przekroczyła progu). W 2002 należał do założycieli ruchu społecznego Za Gagauziu! (Dla Gagauzji!), stworzonego w opozycji do rządzących komunistów. W październiku tego samego roku ponownie wystartował w wyborach na gubernatora regionu, jednak ze względu na zbyt niską frekwencję wybory zostały powtórzone, a udział Topala w ponownym głosowaniu został zablokowany ze względów formalnych. W 2006 został doradcą baszkana Mihaila Formuzala ds. mieszkalnych i użyteczności publicznej. W 2010 był jednym ze współzałożycieli Rady Starszych Gagauzji[5]. W 2018 wygrał sprawę przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka dotyczącą wypłacania mu emerytury związanej z wysokością pensji prezydenta Gagauzji[6].
W 2017 odznaczony Orderem Republiki, najwyższym cywilnym odznaczeniem Mołdawii[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ушел из жизни Степан Топал - башкан Гагаузии выразила соболезнования семье Читать далее:. ru.sputnik.md, 29 września 2018. [dostęp 2018-11-03]. (ros.).
- ↑ M. Кендигелян, Гагаузская Республика. Борьба гагаузов за национальное самоопределение. 1989-1995. Воспоминания. Документы, Комрат 2009, s. 293 (ros.).
- ↑ СТЕПАН МИХАЙЛОВИЧ ТОПАЛ: БИОГРАФИЯ. people.su. [dostęp 2018-11-03]. (ros.).
- ↑ Alegerile bașcanului autonomiei Gagauz Yeri. e-democracy.md, 2 października 2018. [dostęp 2018-11-03]. (rum.).
- ↑ Лидеры движения за гагаузскую государственность возглавили "Совет старейшин Гагаузии". regnum.ru, 8 czerwca 2010. [dostęp 2018-11-03]. (ros.).
- ↑ [%22003-6134266-7927527%22} Topal v. the Republic of Moldova]. hudoc.echr.coe.int, 3 lipca 2018. [dostęp 2018-11-03]. (ang.).
- ↑ DECRET Nr. 512 din 26.12.2017 privind conferirea „Ordinului Republicii” domnului Stepan Topal. lex.justice.md, 26 grudnia 2017. [dostęp 2018-11-03]. (rum.).