Rogownica

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rogownica
Ilustracja
Rogownica polna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

goździkowate

Rodzaj

rogownica

Nazwa systematyczna
Cerastium L.
Sp. Pl. 437. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Cerastium arvense L.[3]

Synonimy
  • Centunculus Adans.
  • Doerriena Borkh.
  • Esmarchia Rchb.
  • Leucodonium Opiz
  • Myosotis Mill.
  • Prevotia Adans.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Rogownica pięciopręcikowa
Rogownica szerokolistna

Rogownica (Cerastium L.) – rodzaj roślin należący do rodziny goździkowatych. Obejmuje ponad 200 gatunków[4]. Są to rośliny zielne (jednoroczne i byliny) występujące głównie na obszarze klimatu umiarkowanego półkuli północnej. Rośliny te rosną w miejscach skalistych, na terenach górskich, na wydmach, w murawach i na świeżych łąkach[5]. Niektóre gatunki uznawane za chwasty[6].

Szereg roślin z tego rodzaju uprawianych jest jako rośliny ozdobne, zwłaszcza rogownica kutnerowata C. tomentosum[7], poza tym rogownica Biebersteina C. biebersteinii[8], banacka C. banaticum[9].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Rogownica banacka
Rogownica jednokwiatowa

Przedstawiciele rodzaju są szeroko rozprzestrzenieni, zwłaszcza na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego[10]. Niektóre gatunki są niemal kosmopolityczne[11]. Brak przedstawicieli rodzaju na nizinnych obszarach strefy równikowej (Amazonia, zachodnia i środkowa Afryka, zachodnia i środkowa część Półwyspu Indochińskiego, Borneo i Sumatra), brak ich też lub występują tylko rośliny introdukowane na Antylach, w Australii i Nowej Zelandii[4]. W Europie obecnych jest 58 gatunków, w Ameryce Północnej (na północ od Meksyku) jest ich 27[7], w Chinach rośnie 13 gatunków[11].

W Polsce występuje w naturze 17 gatunków[8]. W ujęciu bazy taksonomicznej Plants of the World online dwa z tych taksonów zaliczane są do odrębnego rodzaju Dichodon, a dwa mają zakwestionowaną rangę gatunkową[4].

Lista zgodna z ujęciem taksonomicznym według Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski. Dla taksonów różniących się od ujęcia we współczesnych bazach taksonomicznych – alternatywna nazwa naukowa taksonu podana jest w drugiej pozycji[4][12]:

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Rogownica kutnerowata
Cerastium gibraltaricum
Pokrój
Rośliny zielne zwykle do 15 cm wysokości[5], zwykle owłosione (nierzadko srebrzyście), także gruczołowato, rzadko nagie. Łodygi u nasady czasem nieco drewniejące, często skupione, tworzą różnej wielkości kępy[11]. U bylin płożą się i zwykle korzenią w węzłach[10].
Liście
Naprzeciwległe, jajowate, eliptyczne, lancetowate[11] do równowąskich. Z 1 do 5 wiązkami przewodzącymi[10].
Kwiaty
Skupione w szczytowy kwiatostan w formie luźnej lub gęstej wierzchotki, rzadko kwiaty są pojedyncze. Działki kielicha są wolne, w liczbie 5, rzadko 4. Płatki korony są zwykle białe, w liczbie 5, rzadko 4, a rzadko brak ich zupełnie. Na szczycie płatki są zwykle głęboko wcięte, rzadko całobrzegie. Pręciki w liczbie 10, rzadko 5 lub 3. Zalążnia górna, jednokomorowa, z licznymi zalążkami[11]. Szyjek słupka jest 5 (u gatunków wyodrębnionych w rodzaj Dichodon, a dawniej tu zaliczanych są trzy szyjki)[13].
Owoce
Cylindryczne, żółknące podczas dojrzewania torebki zawierające liczne nasiona[11]. Często nieco wygięte[10]. Zwykle schowane w trwałym kielichu[11]. Otwierają się 10 ząbkami (u gatunków wyodrębnionych w rodzaj Dichodon, a dawniej tu zaliczanych ząbków jest 6)[13]. Ząbki są zwykle nieco zagięte, czasem proste lub odgięte. Nasiona są kuliste lub nerkowate, bocznie nieco ścieśnione[11], pomarańczowe do brązowych[10].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), w którym klasyfikowany jest do podrodziny Alsinoideae i plemienia Alsineae[12]. Rodzaj jest monofiletyczny, ale po korekcie polegającej na odłączeniu gatunków tworzących dawniej podrodzaj Dichodon, współcześnie wyodrębnianych w rodzaj Dichodon (Bartl. ex Rchb.) Rchb.[14] Rodzaj Cerastium (w wąskim ujęciu, odpowiadającym tradycyjnie wyróżnianemu podrodzajowi Cerastium) okazał się siostrzany względem rodzaju menchia Moenchia, podczas gdy gatunki z rodzaju Dichodon są siostrzane względem rodzaju mokrzycznik Holosteum[13][14][15], ewentualnie zajmują pozycję bazalną w obrębie tej grupy rodzajów, z kolejno oddzielającymi się rodzajami Holosteum, Moenchia i Cerastium[16].

Wykaz gatunków[4][8][9]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-12] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-11-10].
  4. ↑ a b c d e f Cerastium Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-24].
  5. ↑ a b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 80. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ Jerry Adler. Ekspansja superchwastów. „Świat Nauki”. nr 6 (238), s. 66-71, czerwiec 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380. 
  7. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 181, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 52. ISBN 978-83-925110-5-2.
  10. ↑ a b c d e John K. Morton: Cerastium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-10].
  11. ↑ a b c d e f g h Lu Dequan; John K. Morton: Cerastium Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-24].
  12. ↑ a b Taxon: Cerastium. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2022-05-24].
  13. ↑ a b c Gang Yao. Dichodon parvipetalum, a new combination for the Chinese Caryophyllaceae. „PhytoKeys”. 69, s. 129–130, 2016. DOI: 10.3897/phytokeys.69.8494. 
  14. ↑ a b Zahra Arabi, Farrokh Ghahremaninejad, Richard K. Rabeler, Irina Sokolova, Maximilian Weigend, Shahin Zarre. Intergeneric relationships within the tribe Alsineae (Caryophyllaceae) as inferred from nrDNA ITS and cpDNA rps16 sequences: A step toward a phylogenetically based generic system. „Taxon”, 2022. 
  15. ↑ Xinci Cui, Yunyun Zhao, Chunhai Zhao, Jiaxi Liu. Pollen morphology of tribes Alsineae and Sperguleae (Caryophyllaceae) and its systematic significance. „Palynology”. 44, 4, 2020. DOI: 10.1080/01916122.2019.1661882. 
  16. ↑ Wen-Qiao Wang, Zhi-Wei Su, Zhong-Hui Ma, Comprehensive molecular and morphological analysis of Brachystemma calycinum and Stellaria ovatifolia in the tribe Alsineae (Caryophyllaceae), „PhytoKeys”, 220, 2023, s. 1-16, DOI: 10.3897/phytokeys.220.96126 [dostęp 2023-02-27].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rogownica&oldid=72986123”