Konfederacja Generalna Królestwa Polskiego
| 1812–1813 | |||||
| |||||
| Ustrój polityczny | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Konstytucja | |||||
| Stolica | |||||
| Strefa czasowa |
UTC +1 | ||||
| Język urzędowy | |||||
| Religia dominująca |
Katolicyzm | ||||
Konfederacja Generalna Królestwa Polskiego – skonfederowany nadzwyczajny Sejm Księstwa Warszawskiego, który w czerwcu 1812 roku formalnie przekształcił Księstwo Warszawskie w Królestwo Polskie[1] i proklamował przyłączenie do niego „ziem zabranych”. Konfederacja Generalna była odpowiedzią na rozpoczęcie przez Napoleona wojny z Rosją, oficjalnie zwanej drugą wojną polską. W lipcu 1812 roku formalnie przejęła ziemie litewsko-ruskie dawnej Rzeczypospolitej. W wyniku przegranej wojsk Napoleona oraz okupacji Księstwa Warszawskiego przez wojska rosyjskie (1813) działania Konfederacji w praktyce przestały obowiązywać.
Uchwałę w sprawie konfederacji podjęto 28 czerwca 1812 r. Tuż przed odczytaniem aktu konfederacji minister skarbu Tadeusz Matuszewicz miał powiedzieć: Powstanie więc Polska, co mówię? Jest już Polska, a raczej nigdy ona być nie przestała.[2]
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Plan jej powstania wysunął Napoleon Bonaparte jeszcze 31 maja tegoż roku w Poznaniu po konsultacjach z Tadeuszem Matuszewiczem. Realizując to porozumienie, król Saksonii i książę warszawski Fryderyk August I dekretem z dnia 26 maja zrzekł się wszystkich swych kompetencji, z wyłączeniem zmian w sądownictwie oraz prawa do nominacji i zawieszania ministrów, na rzecz Rady Ministrów Księstwa Warszawskiego[3]. W założeniach przywrócenie Królestwa Polskiego miało wspomóc siły koalicjantów w czasie wojny z Rosją. Wielka Armia, wkraczając na ziemie zabrane, występowała tym samym jako wyzwolicielka Polaków.
Organy[edytuj | edytuj kod]
Marszałkiem konfederacji został Adam Kazimierz Czartoryski, powołano organ wykonawczy – Radę Generalną Konfederacji (Generalność). Jej członkami zostali: bp Jan Klemens Gołaszewski, Kajetan Koźmian, Aleksander Linowski, Antoni Ostrowski, Karol Skórkowski, Fryderyk Skórzewski, Franciszek Wężyk, Stanisław Kostka Zamoyski, Marcin Badeni, Joachim Owidzki, Aleksander Linowski i Franciszek Łubieński[4]. Sam akt jej zawiązania wpisano niezwłocznie do Metryki Koronnej, nawiązując tym samym do tradycji staropolskiej.
Do Konfederacji przystąpił również król saski i książę warszawski Fryderyk August I, który w ten sposób przyjmował tytuł króla Polski.
Działalność[edytuj | edytuj kod]
Konfederacja przywracała w zasadzie ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w tym dawny herb – Orła i Pogoń – oraz barwy biało-karmazynowe (używane jeszcze przez konfederatów barskich). Fala entuzjazmu ogarnęła wówczas cały kraj; pospiesznie zbierane sejmiki szlacheckie ogłaszały jednomyślnie akces do konfederacji.
1 lipca w katedrze wileńskiej miało miejsce potwierdzenie unii polsko-litewskiej[5]. 11 lipca Napoleon przyjął w Wilnie deputację Rady Generalnej pod przewodnictwem Józefa Wybickiego, która bezskutecznie zabiegała u cesarza o przywrócenie Królestwa Polskiego[6]. Po 14 lipca 1812 roku konfederacja przejęła formalnie administrację nad terytoriami litewsko-ruskimi kontrolowanymi przez armie napoleońskie. Władzę w jej imieniu sprawowała Komisja Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego, będąca de facto pod kontrolą francuskiego komisarza Edwarda Bignona[5].
Jeszcze przed zakończeniem fatalnej kampanii rosyjskiej Napoleona, władze konfederacji usiłowały podjąć negocjacje z carem Aleksandrem, upoważniony do tego został Adam Jerzy Czartoryski). Car zadeklarował się polsko-litewskiej dyplomacji wyraźniej niż Napoleon, ofiarowując zawieszenie broni i zachowanie polskiej państwowości, ale wyłącznie pod swoim własnym przywództwem.[5]
Wobec okupacji Polski przez wojska rosyjskie 30 kwietnia 1813 roku członkowie konfederacji wraz władzami Księstwa opuścili stolicę i skierowali się na południe do Krakowa, gdzie stacjonował książę Józef Poniatowski z wojskiem. Czas na negocjacje z Rosją przeminął, konfederacja przestała liczyć się jako ciało decyzyjne[5] i zaprzestała działalności.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
-
Adam Kazimierz Czartoryski -
Pieczęć Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego -
Uniwersał Konfederacji Królestwa Polskiego
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Drugi artykuł Aktu Konfederacji Generalnej brzmiał: "Królestwo Polskie jest przywrócone i naród polski w jedno ciało złączony."
- ↑ „Powstanie więc Polska, co ja mówię? Jest już Polska, a raczej nigdy ona być nie przestała...”. Stracone szanse Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego na odzyskanie suwerenności państwowej.
- ↑ Nadzwyczajne pełnomocnictwa dla Rady Ministrów w 1812 roku
- ↑ „Gazeta Warszawska” z 30 VI 1812 r., nr 52, s. 913.
- ↑ a b c d Lech Mażewski, Rzeczypospolita Jeden i Pół; O narodzinach, istnieniu i upadku państwa polskiego w latach 1806-1831, Warszawa: Wydawnictwo Rambler, 2011, s. 60-79 (pol.).
- ↑ W odpowiedzi cesarz wzywał do zwiększenia wysiłków, unikając wyraźnych obietnic. Przypominał, iż Cesarstwo Austrii jest jego sojusznikiem, co wykluczało odzyskanie Galicji (Odpowiedź Napoleona deputowanym Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego z 11 lipca 1812 r.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Diariusz Sejmowy z roku 1812, „Teki Archiwalne”, t. 21, 1989, s. 146–152
- Barbara Grochulska, „Księstwo warszawskie”, Wiedza Powszechna, Warszawa 1966, s. 187–211.
- Aleksander Rembowski, Konfederacja Generalna i pospolite ruszenie w roku 1812, „Biblioteka Warszawska”, t. 1, 1896, z. 3, s. 478–514, t. 2, 1896, z. 1, s. 67–86.
- Marian Kukiel, Wojna 1812 roku, Kraków 1937.
- Andrzej Ajnenkiel, Historia Sejmu Polskiego, Tom II, Część I, Warszawa 1989, PWN
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego. Nr 1 – 34 (11 lipca – 10 października 1812)
- Akces tymczasowego Rządu Litewskiego do Generalnej Konfederacji Królestwa Polskiego.
- „Królestwo Polskie przywrócone” – oczekiwania współczesnych wobec Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego 1812–1813
- Nadzwyczajne pełnomocnictwa dla Rady Ministrów w 1812 roku
