Kościół św. Mikołaja w Znojmie

Kościół pw. św. Mikołaja i kaplica pw. św. Wacława

Kościół św. Mikołaja (cz. Kostel svatého Mikuláše) – zabytkowy kościół pod wezwaniem Mikołaja znajdujący się w Znojmie w południowych Morawach, powstały w średniowieczu.

Budowa

Kościół z wieżą wzniesiono w stylu romańskim na początku XII wieku. Po pożarze, który wybuchł w roku 1335 i zniszczył znaczną część dotychczasowej świątyni, w 1338 roku rozpoczęto wznoszenie ścian zewnętrznych nowego kościoła w stylu gotyckim, z zachowaniem niewielkich reliktów poprzedniego i wieży. Postanowiono wznieść kościół halowy, trójnawowy z dwiema kaplicami dobudowanymi do południowej nawy i dwiema do północnej. Kaplice północne ukończono w roku 1419, południowe później, ale w XV stuleciu. Jeszcze przed ukończeniem kaplic północnych wybudowano między nimi kruchtę, która była gotowa po roku 1338. W pierwszej połowie XIV wieku wzniesiono nową wieżę, tak że świątynia miała już dwie wieże. Jednak w 1422 roku pożar nieodwracalnie zniszczył starszą, romańską wieżę. Prezbiterium ukończono (kładąc nad nim sklepienie sieciowe) w latach 1422–1437, a sklepienie nad nawami ukończono w 1442 r. Na przełomie XIV/XV wieku i w pierwszej połowie XV wzniesiono dwupiętrową zakrystię. W latach sześćdziesiątych XV wieku wzniesiono chór muzyczny przy zachodnim krańcu hali. Prace budowlane ukończono w I połowie XVI wieku i w takiej postaci świątynia przetrwała do dziś (2014).

W późniejszym okresie dokonano tylko stosunkowo drobnych zmian – jedną z południowych kaplic rozebrano, po 1760 roku wznosząc na jej miejscu nową barokową kaplicę, częściowo przebudowano też jedną z kaplic północnych, w 1755 roku zbudowano pod kościołem dwie krypty, w których pochowano szczątki ponad 840 zmarłych ekshumowanych z cmentarza przykościelnego i ze starszych miejscowych krypt oraz kościoła minorytów w Znojmie, rozebrano również gotycką wieżę, stawiając w innym miejscu obecną wieżę w latach 1843–1847. Znajdują się w niej dwa dzwony z 1442 roku (2200 kg i 200 kg), dzwon z 1955 (60 kg) i dwa dzwony z 2003 roku (1027 kg i 586 kg). Jest też przechowywany pęknięty dzwon z roku 1630 o wadze 350 kg.

Przynależność

W 1190 r. patronat i opiekę duszpasterską nad kościołem objęli zakonnicy ze znojemskiego klasztoru norbertanów (Loucký klášter) i pełnili ją aż do 1784 r., do czasu kasaty józefińskiej. Na początku XIII w. kościół został głównym kościołem parafialnym Znojma. Od 1569 r. do 1619 r. z kościoła korzystali wspólnie zarówno katolicy, jak i protestanci, odprawiając oddzielne nabożeństwa. Z powodu licznych konfliktów, jakie generowała ta sytuacja, zdominowana przez protestantów rada miejska przekazała świątynię protestantom. Po klęsce protestantów pod Biała Górą przywrócono zwierzchność katolików nad kościołem.

Zachowane zabytkowe wyposażenie kościoła

Gotyk

W prezbiterium zachowały się: sedilia w ścianie południowej i kamienne sakramentarium z 1470–1490, wsporniki w kształcie ludzkich i zwierzęcych głów i roślin, rzeźba Chrystusa uwiązanego do słupa i freski powstałe po 1425 r. Nieco młodsze freski z ok. 1500 r. rozmieszczone są wokół otworu w stropie nawy środkowej. W kaplicy Chrztu znajduje się gotycki portal i wapienna chrzcielnica z ok. 1500 r. z ołowianą pokrywą. W bocznej nawie ustawiono będącą przedmiotem kultu rzeźbę Madonny, tzw. Chlebowej (Chlebová Madona) z ok. 1500 wykonaną z lipowego drewna. Przy ołtarzu św. Rodziny znajduje się biust „Głowa Chrystusa” z terakoty i płaskorzeźba „Złożenie do grobu”, obie rzeźby z początku XVI w.

Renesans i barok

• Ołtarz główny z 1679, część zdobień z XVIII w. Główny obraz w ołtarzu pędzla Deyssingera z 1754 r. przedstawia patrona świątyni św. Mikołaja wstrzymującego egzekucję trzech niewinnie osądzonych skazańców. W prezbiterium znajdują się także drewniane stalle z 1765.
• Cztery boczne ołtarze.
• Ambona w kształcie kuli ziemskiej z wyobrażeniem Afryki i Ameryki Południowej powstała w 1760 r., dzieło rzeźbiarza Winterhaldera Starszego.
• 14 stacji Drogi Krzyżowej z 1765, dzieło Winterhaldera Młodszego.
• osiemnastowieczne ołtarz z rzeźbami głównie Josefa Winterhaldera Starszego i freski Mildorfera w kaplicy pw. Dzieciątka Jezus oraz malowidła z ornamentem akantu i świętych w kaplicy chrztu.
• kilka epitafiów (od XVI do XVIII w.) wmurowanych w ściany wnętrza świątyni.

Późniejsze

• Organy z 1908 r. autorstwa firmy Rieger z Krnova.
• witraże w bocznych kaplicach z początku XX w.

Relikwie

W szklanej trumnie wystawiony jest szkielet św. Bonifacego, wydobyty z katakumb Kaliksta i podarowany znojemskiemu kościołowi w 1741 r. przez papieża Benedykta XIV.

Przypisy

Bibliografia

• Šturc L., 2008: Chrám svatého Mikuláše. Znojmo. Wydawca: Římskokatolická farnost u kostela svatého Mikuláše. Znojmo, stron 48. ISBN 978-80-87028-04-9.

Linki zewnętrzne

• Strona parafii