Jovan Plamenac
Data i miejsce urodzenia |
1873 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
14 czerwca 1944 |
10. premier Czarnogóry | |
Okres |
od 17 lutego 1919 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca | |
Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego Królestwa Czarnogóry | |
Okres |
od 11 grudnia 1911 |
Poprzednik | |
Następca |
Milo Dožić |
Minister edukacji Królestwa Czarnogóry | |
Okres |
od 4 kwietnia 1907 |
Poprzednik | |
Następca |
Jovan Simonov Plamenac (serb. Јован Симонов Пламенац; ur. 1873 we wsi Boljevići, zm. 14 czerwca 1944 w Virpazarze[1]) – czarnogórski polityk, premier Czarnogóry (1919-1921), przewodniczący parlamentu Królestwa Czarnogóry (1911-1913), minister edukacji (1907-1909), minister spraw wewnętrznych (1909-1910, 1912-1913, 1919-1921)
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się we wsi Boljevići (płd. zach. Czarnogóra). Kształcił się w Cetynii, a następnie w Belgradzie i w Pakracu. Kształcenie w zawodzie nauczyciela kontynuował na uniwersytecie w Jenie[1]. Po ukończeniu nauki powrócił do Czarnogóry i podjął pracę w szkole pedagogicznej w Cetynii[1].
Kariera polityczna[edytuj | edytuj kod]
W 1906 uzyskał mandat deputowanego do parlamentu Czarnogóry[1]. W latach 1907-1909 kierował resortem edukacji w gabinecie Lazara Tomanovicia[1]. Ponownie objął stanowisko ministerialne w okresie wojen bałkańskich stając na czele resortu spraw wewnętrznych[1]. We wrześniu 1912 uczestniczył w rozmowach dotyczących zawiązania sojuszu serbsko-czarnogórskiego przeciwko Turcji[2]. Był związany ze środowiskiem politycznym, sprzyjającym westernizacji Czarnogóry (uskogaće), promując nowoczesny sposób ubierania się zamiast noszenia tradycyjnych strojów czarnogórskich. W czasie I wojny światowej, kiedy terytorium Czarnogóry zostało zajęte przez armie państw centralnych, król Mikołaj I uciekł do Włoch. Plamenac oskarżył go o zdradę stanu, a w artykule zamieszczonym w kwietniu 1916 w sarajewskim czasopiśmie Bosnian Post podważał sens dalszego istnienia monarchii.
W 1918 Plamenac był przeciwnikiem tworzenia państwa jugosłowiańskiego i wchłonięcia Czarnogóry przez Królestwo SHS. Stał się jedną z wiodących postaci ugrupowania Zelenaši (Zielonych), które odrzuciło ideę zjednoczenia narodów jugosłowiańskich i prowadziło działalność zbrojną[1]. Oddział partyzancki, dowodzony przez Plamenaca w styczniu 1919 zaatakował miasto Virpazar, ale został zatrzymany przez stacjonujące w tym rejonie jednostki armii włoskiej. Po kolejnych niepowodzeniach większość oddziałów partyzanckich została rozbita, a sam Plamenac uciekł do Albanii[3].
17 lutego 1919 Plamenac stanął na czele pierwszego rządu czarnogórskiego na wygnaniu, w nowym rządzie kierował także resortem spraw wewnętrznych i zagranicznych[1]. Rząd miał swoją siedzibę we Francji. Od 1919 wyjeżdżał w misjach dyplomatycznych do Londynu i Waszyngtonu domagając się uznania czarnogórskiej odrębności, ale nie uzyskał poparcia. W 1920 odbyły się w Królestwie SHS pierwsze wybory parlamentarne. Mimo bojkotu ze strony środowiska czarnogórskich separatystów, mocarstwa uznały wyniki wyborów za wiążące i cofnęły uznanie rządowi Plamenaca[1]. Po śmierci króla Mikołaja I w marcu 1921 władzę po nim objął jego syn Daniło. Z uwagi na jego niepełnoletność Plamenac ogłosił się współregentem wspólnie z wdową po Nikoli, Mileną Vukotić[3]. Nową siedzibą władz czarnogórskich stało się włoskie San Remo. Kiedy regentka Milena podjęła decyzję o zakończeniu działalności władz czarnogórskich na uchodźstwie, Plamenac pozbawił ją władzy przejmując archiwa czarnogórskie[3]. Ostatnie struktury niezależnych władz czarnogórskich przestały istnieć w 1923, a Plamenac wyjechał do Stanów Zjednoczonych, planując tam odtwarzać struktury niezależnego państwa czarnogórskiego[1]. W 1925 dzięki amnestii mógł przyjechać do Belgradu, gdzie złożył przysięgę wierności królowi Aleksandrowi[1]. Działał w Partii Radykalnej Nikoli Pašicia[2].
W 1941 podjął współpracę z Włochami starając się o utworzenie niezależnego państwa czarnogórskiego[2]. W 1944 został schwytany przez partyzantów komunistycznych w rejonie Virpazaru i rozstrzelany bez procesu[1]. Miejsce jego pochówku pozostaje nieznane[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l Аџић – Грубачу: Пламенац је предлагао заједницу Црне Горе и НДХ. [dostęp 2023-12-28]. (serb.).
- ↑ a b c d JEDAN NEUSPJELI DRŽAVNI PROJEKAT JOVANA PLAMENCA IZ 1941. GODINE. Matica Crnogorska, 2010. [dostęp 2023-12-28]. (serb.).
- ↑ a b c Kenneth Morrison: Nationalism, Identity and Statehood in Post-Yugoslav Montenegro. New York: Bloomsbury, 2018, s. 8.
- Absolwenci Uniwersytetu w Jenie
- Premierzy Czarnogóry
- Czarnogórscy dyplomaci
- Czarnogórscy ministrowie spraw zagranicznych
- Ministrowie edukacji
- Ministrowie spraw wewnętrznych
- Czarnogórscy nauczyciele
- Ludzie związani z Cetynią
- Przewodniczący czarnogórskiego parlamentu
- Jugosłowiańscy politycy
- Kolaboracja pod okupacją włoską
- Straceni przez rozstrzelanie
- Urodzeni w 1873
- Zmarli w 1944