Instytut Badań Naukowych nad Związkiem Radzieckim

Instytut Badań Naukowych nad Związkiem Radzieckim

Institut zur wissenschaftlichen Erforschung der Sowjetunion

Data założenia	1936
Data likwidacji	1945
Państwo	III Rzesza
brak współrzędnych

Instytut Badań Naukowych nad Związkiem Radzieckim (niem. Institut zur wissenschaftlichen Erforschung der Sowjetunion, nieoficjalnie Wannsee-Institut, nazwa kodowa Institut für Altertumsforschung) – niemiecka sowietologiczna instytucja naukowo-badawcza w okresie III Rzeszy.

Historia

Instytut został utworzony przez Reinharda Heydricha w ramach Sicherheitsdienst (SD) w 1936. Mieścił się w willi zmarłego przemysłowca Franza Oppenheima przy ulicy Großer Wannsee, w dzielnicy Wannsee – stąd nieformalna nazwa – w Berlinie. Na początku 1937 instytut otrzymał zbiór specjalistycznych publikacji i prac naukowych skonfiskowanych przez Gestapo Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Dyrektorem został gruziński emigrant Michael Achmeteli, wykładający we wrocławskim Osteuropa-Institut Breslau. SD finansowało instytut z pieniędzy skonfiskowanych Żydom.

Naukowo instytucja była podporządkowana Uniwersytetowi Fryderyka Wilhelma, skąd rekrutowano znaczną część pracowników. Wśród nich byli też Niemcy bałtyccy i biali emigranci rosyjscy. Instytut przygotowywał comiesięczne raporty dotyczące sytuacji w ZSRR, które były przedstawiane reichsführerowi SS Heinrichowi Himmlerowi. W 1940 Instytut Wannsee podporządkowano wywiadowi zagranicznemu, czyli Departamentowi VI Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy. W parku obok willi zainstalowano anteny, które odbierały radzieckie transmisje radiowe. Po ataku wojsk niemieckich na ZSRR (22 czerwca 1941) część pracowników naukowych przydzielono do grup operujących na podbijanych terenach.

W wyniku coraz silniejszych bombardowań Berlina przez lotnictwo alianckie instytut został przeniesiony, we wrześniu 1943, do zamku Plankenwarth koło Grazu. Ewakuacja trwała kilka miesięcy, tak że zaczął on w pełni funkcjonować dopiero na początku 1944. Nowym dyrektorem instytutu mianowano Hansa Kocha. W dotychczasowej lokalizacji utworzono komórkę organizacyjną poświęconą „pracy na Wschodzie” (Ostarbeit).

Po zakończeniu wojny materiały i dokumentacja instytutu została przekazana Organizacji Gehlena.

Działalność

Działalność instytutu tworzyła naukowy fundament działań niemieckich na okupowanych ziemiach Związku Radzieckiego. Przejawiała się ona głównie w publikowaniu prac i broszur dotyczących różnych aspektów życia w ZSRR. Tworzyli je również naukowcy pochodzący z ZSRR, którzy podjęli kolaborację z Niemcami, jak Nikołaj Poppe. Działania instytutu skupiły się przede wszystkim na, prowadzonych pod patronatem Unternehmen Zeppelin, szkoleniach sabotażowo-dywersyjnych i wywiadowczych dla agentów rekrutujących się spośród obywateli ZSRR, którzy byli następnie przerzucani za linię frontu.

Bibliografia

• Jefferson Adams: Historical Dictionary of German Intelligence. Lanham: Scarecrow Press, 2009. ISBN 978-0810855434. OCLC 667274329. (ang.).brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• The secret „Wannsee Institute” of the SD (security service) in the Villa Oppenheim am Grossen Wannsee 43–45. ghwk.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (ang.)