Epidemia legionelli w województwie podkarpackim
Ten artykuł należy dopracować |
Epidemia legionelli w województwie podkarpackim – epidemia choroby legionistów wywoływanej przez Legionelle, na terenie województwa podkarpackiego (głównie Rzeszowa i powiatu rzeszowskiego) w sierpniu 2023 roku. Pierwsze zachorowania miały miejsce 30 lipca 2023, natomiast szczyt zachorowań odnotowano pomiędzy 12-16 sierpnia 2023.
Zakażenia legionellą w Polsce na przestrzeni lat[edytuj | edytuj kod]
- 2023 (do 29 sierpnia) – 240 przypadków (najwięcej na Podkarpaciu)
- 2022 – 118 przypadków
- 2021 – 46 przypadków
- 2019 – 87 przypadków
- 2018 – 75 przypadków[1].
Choroba legionistów[edytuj | edytuj kod]
To forma zapalenia płuc, która kończy się śmiercią u 5-15% osób zakażonych. Zwykle rozwija się 5-6 dni po infekcji, choć może to trwać dłużej. Rozpoczyna się od gorączki, dreszczy, bólu głowy i mięśni. Po tym następuje suchy kaszel i trudności w oddychaniu, które postępują do ciężkiego zapalenia płuc. Między 25% a 50% zarażonych pacjentów cierpi też na biegunkę, a około 50% doświadcza majaczenia lub poczucia splątania. Dokładna diagnoza wymaga przeprowadzenia testów laboratoryjnych.
Przebieg epidemii[edytuj | edytuj kod]
18 sierpnia – obecność bakterii Legionella pneumophila potwierdzono u 15 osób. To mieszkańcy Rzeszowa (11), powiatu rzeszowskiego (2), powiatu ropczycko-sędziszowskiego (1) i powiatu niżańskiego (1)[2].
21 sierpnia – dodatni wynik badania w kierunku legionelli uzyskano u 21 osób. Chorzy to mieszkańcy Rzeszowa (16), powiatu rzeszowskiego (3), powiatu ropczycko-sędziszowskiego (1) i powiatu niżańskiego (1)[3].
22 sierpnia – rzeszowski sanepid potwierdził 51 przypadków zakażeń bakterią Legionella. Jedna osoba zmarła[4].
23 sierpnia – do 71 wzrosła liczba osób, u których potwierdzono zakażenie bakterią Legionella pneumophila: 50 osób z Rzeszowa, 14 osób z powiatu rzeszowskiego, 3 powiatu dębickiego i po jednej osobie z powiatów: ropczycko-sędziszowskiego, niżańskiego, stalowowolskiego i przemyskiego[5].
Do czterech wzrosła liczba osób, które zmarły po zakażeniu bakterią Legionella pneumophila. Drugą śmiertelną ofiarą bakterii Legionella jest 70-letni mężczyzna, który leczył się onkologicznie. Trzecia zmarła osoba zakażona tą bakterią to pacjent, który przebywał na oddziale chemioterapii w Podkarpackim Centrum Chorób Płuc przy ul. Rycerskiej w Rzeszowie. Czwartą ofiarą śmiertelną jest 70-letni mężczyzna, który zmarł w nocy w Szpitalu Miejskim w Rzeszowie. To był mieszkaniec powiatu rzeszowskiego, cierpiał na zaawansowaną chorobę onkologiczną[6][5][7].
24 sierpnia – Legionellę potwierdzono u 76 osób: 54 z Rzeszowa, 15 z powiatu rzeszowskiego, 3 z powiatu dębickiego oraz po jednym przypadku z powiatów: ropczycko-sędziszowskiego, niżańskiego, stalowowolskiego oraz przemyskiego[8].
W Szpitalu Miejskim w Rzeszowie zmarła kolejna, piąta osoba zakażona bakterią. Była to kobieta w wieku 79 lat, w bardzo złym stanie z chorobą nowotworową[8].
Pierwszy wyleczony pacjent przebywał w klinice gastrologii, gdzie zgłosił się z objawami legionellozy. 70-letni mężczyzna opuścił Uniwersytecki Szpital Kliniczny w dobrym stanie. Nie miał chorób współistniejących[9].
25 sierpnia – Sanepid poinformował, że legionellę potwierdzono u 113 pacjentów: 78 z Rzeszowa, 23 z powiatu rzeszowskiego, 3 z powiatu ropczycko-sędziszowskiego i dębickiego, 2 z powiatu łańcuckiego i 1 z powiatu niżańskiego, stalowowolskiego, przemyskiego i przeworskiego[10].
W związku z zakażeniem legionellą na Podkarpaciu zmarło już siedem osób – trzy kobiety i czterech mężczyzn. Wszyscy mieli tzw. choroby współistniejące. Dwie kolejne ofiary zakażenia to pacjenci w wieku 64 i 95 lat. Wszystkie osoby, które zmarły z powodu legionelli, korzystały z rzeszowskich wodociągów[10].
26 sierpnia – Zakażenie od początku wystąpienia ogniska zachorowań potwierdzono łącznie u 127 pacjentów z: Rzeszowa (86), powiatu rzeszowskiego (26), powiatu dębickiego (4), powiatu ropczycko-sędziszowskiego (3), powiatu łańcuckiego (2), powiatu jasielskiego (1), powiatu niżańskiego (1), powiatu stalowowolskiego (1), powiatu przemyskiego (1), powiatu przeworskiego (1) i w woj. lubelskim, powiecie opolskim (1) (mężczyzna przebywał wcześniej na terenie Podkarpacia)[11].
Zmarła ósma osoba zakażona legionellą. Pacjent był obciążony chorobami przewlekłymi. Mężczyzna był hospitalizowany w Podkarpackim Centrum Chorób Płuc w Rzeszowie przy ul. Rycerskiej[12].
27 sierpnia – Zakażone są już 143 osoby. Pacjenci mieszkają w: 96 w Rzeszowie, 31 w powiecie rzeszowskim, 4 w powiecie dębickim, 3 w powiecie ropczycko-sędziszowskim, 2 w powiecie łańcuckim i 1 w powiatach: jasielskim, kolbuszowskim, niżańskim, przemyskim, przeworskim i stalowowolskim oraz w woj. lubelskim (powiat opolski)[13].
Pierwszy przypadek zakażenia bakterią Legionella pneumophila stwierdzono w woj. małopolskim. To pacjentka jednego z domów pomocy społecznej. Kobieta została przewieziona w stanie ciężkim do szpitala[14].
28 sierpnia – Zakażenie potwierdzono łącznie u 143 pacjentów woj. podkarpackiego: 96 w Rzeszowie, 32 w powiecie rzeszowskim, 4 w powiecie dębickim, 3 w powiecie ropczycko-sędziszowskim, 2 w powiecie łańcuckim i 1 w powiatach: jasielskim, kolbuszowskim, niżańskim, przemyskim, przeworskim i stalowowolskim. 2 zakażenia potwierdzono w woj. wielkopolskim w Ostrowie Wielkopolskim, 1 w woj. lubelskim w powiecie opolskim oraz 1 w woj. małopolskim w powiecie brzeskim (zakażenia w woj. wielkopolskim i małopolskim nie mają związku z ogniskiem zachorowań na Podkarpaciu)[15][16].
W wyniku zakażenia legionellą na Podkarpaciu zmarło już 11 osób. Ofiary miały od 64 do 95 lat. Dziesięć z nich było z Rzeszowa jedna z powiatu rzeszowskiego[17].
29 sierpnia – Zakażenie potwierdzono łącznie u 154 pacjentów: 103 w Rzeszowie, 34 w powiecie rzeszowskim, 4 w powiecie dębickim, 3 w powiecie ropczycko-sędziszowskim, 2 w powiecie łańcuckim, 1 w powiatach: jasielskim, kolbuszowskim, niżańskim, przemyskim, przeworskim i stalowowolskim, 1 w woj. lubelskim w powiecie opolskim[18].
Odnotowano 14 zgonów osób z potwierdzonym zakażeniem Legionella pneumophila, wszystkie osoby z chorobami współistniejącymi[18].
30 sierpnia – Legionelle potwierdzono łącznie u 155 pacjentów: 104 w Rzeszowie, 35 w powiecie rzeszowskim, 4 w powiecie dębickim, 3 w powiecie ropczycko-sędziszowskim, 2 w powiecie łańcuckim, 1 w powiatach: jasielskim, kolbuszowskim, niżańskim, przemyskim, przeworskim i stalowowolskim, 1 w woj. lubelskim w powiecie opolskim[18].
Odnotowano 16 zgonów po zakażeniu[18].
31 sierpnia – Legionelle potwierdzono łącznie u 157 pacjentów: 105 w Rzeszowie, 36 w powiecie rzeszowskim, 4 w powiecie dębickim, 3 w powiecie ropczycko-sędziszowskim, 2 w powiecie łańcuckim, 1 w powiatach: jasielskim, kolbuszowskim, niżańskim, przemyskim, przeworskim i stalowowolskim, 1 w woj. lubelskim w powiecie opolskim[18].
Odnotowano 18 zgonów z potwierdzonym zakażeniem Legionella pneumophila. U wszystkich osób, które zmarły występowały choroby współistniejące ( w tym 9 kobiet i 9 mężczyzn w przedziale wiekowym 53-98 lat)[18].
1 września – Od początku wystąpienia ogniska legionellozę potwierdzono u 158 pacjentów: 106 w Rzeszowie, 36 w powiecie rzeszowskim, 4 w powiecie dębickim, 3 w powiecie ropczycko-sędziszowskim, 2 w powiecie łańcuckim, 1 w powiatach: jasielskim, kolbuszowskim, niżańskim, przemyskim, przeworskim i stalowowolskim, 1 w woj. lubelskim w powiecie opolskim[18].
2 września – Legionellozę potwierdzono u 160 pacjentów: 107 w Rzeszowie, 37 w powiecie rzeszowskim, 4 w powiecie dębickim, 3 w powiecie ropczycko-sędziszowskim, 2 w powiecie łańcuckim, 1 w powiatach: jasielskim, kolbuszowskim, niżańskim, przemyskim, przeworskim i stalowowolskim, 1 w woj. lubelskim w powiecie opolskim[18].
Odnotowano 19 zgonów z potwierdzonym zakażeniem Legionella pneumophila[18].
3 września – U 163 pacjentów wykryto legionellozę: 109 w Rzeszowie, 38 w powiecie rzeszowskim, 4 w powiecie dębickim, 3 w powiecie ropczycko-sędziszowskim, 2 w powiecie łańcuckim, 1 w powiatach: jasielskim, kolbuszowskim, niżańskim, przemyskim, przeworskim i stalowowolskim, 1 w woj. lubelskim w powiecie opolskim[18].
4 września – Łącznie odnotowano 165 potwierdzonych przypadków, w tym w mieście Rzeszowie 111, a w powiecie rzeszowskim 38. Pozostałe przypadki (16) zachorowań dotyczą innych powiatów[18].
5 września – Potwierdzono 166 przypadków legionellozy, w tym w mieście Rzeszowie 112, a w powiecie rzeszowskim 38. Pozostałe przypadki (16) zachorowań dotyczą innych powiatów[18].
6 września – Inspektorat Sanitarny nie poinformował o nowych zakażeniach, jest to pierwszy taki dzień od wystąpienia pierwszych przypadków[18].
Odnotowano 21 zgonów osób z potwierdzonym zakażeniem Legionella pneumophila. U wszystkich osób, które zmarły występowały choroby współistniejące[18].
7 września – Brak nowych potwierdzonych zakażeń i zgonów[18].
8 września – Łącznie na chorobę legionelli zmarły 22 osoby[18].
9 września – Odnotowano 23 zgony osób z potwierdzonym zakażeniem Legionella pneumophila (11 kobiet, 12 mężczyzn w wieku 53-98 lat). U wszystkich osób, które zmarły występowały choroby współistniejące[18].
10, 11, 12, 13, 14 września – Brak nowych potwierdzonych zakażeń i zgonów[18].
15 września – Łącznie odnotowano 164 potwierdzone przypadki. Dokonano korekty w efekcie, której wykluczono z ogniska 2 przypadki zachorowań (powiat stalowolski i dębicki)[18].
Odnotowano 25 zgonów – 12 kobiet i 13 mężczyzn w wieku 53-98 lat. U wszystkich osób, które zmarły występowały choroby współistniejące[18].
16-26 września – Nie odnotowano nowych przypadków zakażeń i zgonów[18].
26 września – Łącznie odnotowano 165 potwierdzonych przypadków. Dodany w zestawieniu przypadek dotyczy pacjenta, u którego zachorowanie na legionelozę potwierdzono na początku września[18].
Reakcje i działania[edytuj | edytuj kod]
18 sierpnia – Pobrano próbki z instalacji wody ciepłej. Polecono wzmożenie szczególnego nadzoru nad instalacjami ciepłej wody w obiektach zamieszkania zbiorowego, w tym w domach opieki, szpitalach oraz obiektach użyteczności publicznej[2].
22 sierpnia – Władze Rzeszowa powołały sztab kryzysowy i podjęli działania prewencyjne, m.in. zwiększenie przez Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji dawek środków używanych do dezynfekcji wody, w tym chloru, ozonu, światła UV. Spółka pobrała próbki wody i monitoruje jej stan oraz zleciła dodatkowe badania[19].
Poinformowano, że do odwołania nie będzie codziennych pokazów muzycznych fontanny multimedialnej, które odbywały się w godz. 12:00, 17:00, 21:00. Miasto tymczasowo wyłączyło wszystkie fontanny, kurtyny wodne i poidełka. Odwołano pokaz specjalny, zaplanowany na 26 sierpnia[4].
23 sierpnia – Wieczorem w trybie pilnym został zwołany sztab kryzysowy w Rzeszowie z minister zdrowia Katarzyną Sójką, wiceministrem zdrowia Marcinem Martyniakiem, wojewodą podkarpacia Ewą Leniart i szefem GIS Krzysztof Saczka w związku z sytuacją dotyczącą zakażeń bakterią Legionella na Podkarpaciu[20].
24 sierpnia – Do tej pory pobrano 56 próbek wody zimnej i ciepłej[21].
25 sierpnia – Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego bada sprawę zbiorowego zakażenia bakterią legionelli w Rzeszowie i okolicach. Na Podkarpaciu znajduje się główna baza przerzutowa sprzętu wojskowego dla Ukraińców, a także ważne centrum pomocy wojennym uciekinierom. Agenci ABW są tam, by wykluczyć pojawiające się wersję o możliwym sabotażu. Nie ma na razie żadnych przesłanek, by twierdzić, że doszło do ataku dywersji[22].
26 sierpnia – Główny Inspektor Sanitarny polecił wszystkim jednostkom Państwowej Inspekcji Sanitarnej wzmocnienie nadzoru nad przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa zdrowotnego wody przez zarządzających wodociągami i instalacjami wodnymi. Dotyczy to także obiektów takich jak szpitale czy domy pomocy społecznej. GIS rekomenduje regularnie czyścić i dezynfekować urządzenia natryskowe w domu (głowice prysznicowe, nawilżacze powietrza, wanny z hydromasażem), zgodnie z zaleceniami producenta[23].
Rozpoczęła się dezynfekcja sieci wodociągowej w Rzeszowie, poprzez podniesienie dawki chloru[24].
27 sierpnia – Woda w sieci wodociągowej w Rzeszowie została przepłukana[24].
W związku z zakażeniem legionellą w Małopolsce, wojewoda Łukasz Kmita zwołał sztab kryzysowy, aby ocenić zagrożenie i zdecydować o dalszych działaniach[14].
28 sierpnia – Przebadano dziewięć ze 105 próbek wody z instalacji ciepłej i zimnej pobranych na terenie Rzeszowa i powiatów ościennych. W czterech wykryto bakterie legionelli[25].
Agenci ABW jeszcze pracują nad sprawą, lecz dotychczasowe analizy nie dały żadnych podstaw, by twierdzić, że powodem zakażeń jest czyjeś intencjonalne działanie[26].
31 sierpnia – Dyrektor Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Rzeszowie Adam Sidor powiedział, że epidemia jest na etapie wygaszania[27].
4 września – "W ramach dochodzenia epidemiologicznego ustalono, że pierwsze zachorowania miały miejsce 30 lipca 2023 roku, natomiast szczyt zachorowań odnotowano pomiędzy 12-16 sierpnia 2023 roku. Dotychczasowe dochodzenie epidemiologiczne wykazało, że najczęściej chorowały osoby w przedziale wiekowym 60-90 lat, w tym częściej dotyczyło to mężczyzn. Pierwsze oficjalne potwierdzone przypadki zgłoszono do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Rzeszowie 17 sierpnia 2023 roku. Bieżące dane epidemiologiczne z ostatnich dni potwierdzają pojedyncze zakażenia u osób związanych z ogniskiem, u których objawy wystąpiły w połowie sierpnia." – poinformował w komunikacie Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Rzeszowie[18].
9 września – Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Rzeszowie poinformował, że kolejny komunikat dotyczący ogniska zostanie opublikowany 11 września[18].
12 września – "Analizując dane z raportów dobowych z ostatnich 5 dni, nie notowaliśmy nowych przypadków potwierdzonych, nowych zachorowań w ognisku. Z informacji pozyskanych w ramach odchodzenia wynika, że większość pacjentów, którzy jeszcze są hospitalizowani, zakończyła leczenie w kierunku legionellozy, ale są nadal hospitalizowani z uwagi na inne jednostki chorobowe.
W związku z wygaszaniem ogniska aktualizowane komunikaty dotyczące sytuacji epidemiologicznej zamieszczane będą w każdy wtorek i piątek." – poinformował w komunikacie Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Rzeszowie[18].
15 września – "Na podstawie prowadzonego dochodzenia epidemiologicznego, szczegółowych wywiadów oraz analizy zebranych informacji dokonano korekty w efekcie, której wykluczono z ogniska 2 przypadki zachorowań (powiat stalowowolski i dębicki). Analizując dane z raportów dobowych z ostatnich 8 dni, nie notowaliśmy nowych przypadków zachorowań w ognisku." – poinformował w komunikacie Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Rzeszowie[18].
19 września – W związku z wygaszaniem ogniska PPIS w Rzeszowie kolejny komunikat dotyczący sytuacji epidemiologicznej opublikuje 26 września[18].
Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]
24 sierpnia – Według dziennikarza RMF FM Krzysztofa Kota jeszcze do 23 sierpnia w Rzeszowie panował chaos informacyjny: Trudno było nie odnieść wrażenia, że ludzie zwyczajnie nie wiedzą w jaki sposób można się zarazić bakterią i jak się przed nią zabezpieczać[21].
25 sierpnia – W Rzeszowie chwilowo zabrakło testów do testowania pacjentów z podejrzeniem zakażenia, czyli m.in. z niewydolnością płuc. "Faktycznie były problemy z kolejnymi zamówieniami, ale w chwili obecnej mamy zabezpieczoną odpowiednią liczbę testów do badania pacjentów." – powiedział rzecznik Klinicznego Szpitala Wojewódzkiego im. św. Jadwigi w Rzeszowie Tomasz Warchoł[10].
29 sierpnia – Rzecznik Komisji Europejskiej poinformował, że Polska nie wdrożyła unijnej dyrektywy w sprawie wody pitnej, która zawiera między innymi normy bezpieczeństwa dotyczące bakterii legionella. W związku z tym już w marcu Bruksela wszczęła wobec Polski postępowanie przeciwnaruszeniowe. Europejskie Centrum Kontroli Chorób (ECDC) przekazało, że polskie władze dopełniły obowiązku informowania o zakażeniach legionellą[28].
30 sierpnia – Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób gotowe byłoby wysłać do Polski grupę swoich ekspertów, którzy zbadaliby skażenie bakterią legionella w terenie, np. w Rzeszowie, służy swoją ekspertyzą, może pomóc w zlokalizowaniu źródła skażenia. ECDC może pomóc, ale dopiero na wyraźny wniosek kraju członkowskiego. Do 30 sierpnia żaden taki wniosek nie wpłynął z Warszawy[29].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Legionella w Polsce. Ile było zakażeń w poprzednich latach? [online], RMF24 [dostęp 2023-08-29] .
- ↑ a b Kilkanaście osób zakażonych legionellą w Rzeszowie [online], RMF24 [dostęp 2023-08-18] .
- ↑ Legionella w Rzeszowie. Wzrosła liczba osób hospitalizowanych [online], RMF24 [dostęp 2023-08-21] .
- ↑ a b Legionella w Rzeszowie. Odwołano pokazy fontanny multimedialnej [online], RMF24 [dostęp 2023-08-22] .
- ↑ a b Trzy ofiary śmiertelne legionelli w Rzeszowie [online], RMF24 [dostęp 2023-08-23] .
- ↑ Przybywa zgonów z powodu legionellozy. Co to za choroba? Jak można się zarazić? [online], medonet [dostęp 2023-08-23] .
- ↑ Legionella w Rzeszowie. Nie żyje czwarta zakażona osoba [online], RMF24 [dostęp 2023-08-23] .
- ↑ a b W Rzeszowie zmarła piąta osoba z legionellą. Sieć wodociągowa źródłem zakażeń? [online], RMF24 [dostęp 2023-08-24] .
- ↑ Legionella w Rzeszowie. Jest pierwszy wyleczony pacjent [online], RMF24 [dostęp 2023-08-24] .
- ↑ a b c 7 osób zmarło po zakażeniu legionellą, 113 jest w szpitalach [online], RMF24 [dostęp 2023-08-25] .
- ↑ 14 nowych zakażeń, nie żyje ósma osoba. Dezynfekcja wodociągów w Rzeszowie, monitoring jakości wody na Lubelszczyźnie [online], tvn24 [dostęp 2023-08-26] .
- ↑ Rzeszów: Nie żyje ósma osoba zakażona legionellą [online], RMF24 [dostęp 2023-08-26] .
- ↑ Zakażone legionellą są już 143 osoby. "Możemy nazwać to epidemią" [online], tvn24 [dostęp 2023-08-27] .
- ↑ a b Legionella w Małopolsce. Wojewoda zwołał sztab kryzysowy [online], RMF24 [dostęp 2023-08-27] .
- ↑ Komunikat Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Rzeszowie w sprawie ogniska wywołanego zakażeniem Legionella pneumophila [online], Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Rzeszowie [dostęp 2023-08-28] .
- ↑ Nie żyje 11 osób z legionellą, zakażenia w kolejnym regionie. W czterech próbkach wykryto bakterie [online], tvn24 [dostęp 2023-08-28] .
- ↑ Zmarło już 11 osób z legionellą [online], RMF24 [dostęp 2023-08-28] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Komunikat Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Rzeszowie w sprawie ogniska wywołanego zakażeniem Legionella pneumophila [online], Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Rzeszowie [dostęp 2023-09-27] .
- ↑ Zmarła jedna osoba zakażona legionellą. 51 jest hospitalizowanych [online], RMF24 [dostęp 2023-08-22] .
- ↑ Zgony z powodu legionelli na Podkarpaciu. Obradował sztab kryzysowy [online], RMF24 [dostęp 2023-08-23] .
- ↑ a b W Rzeszowie zmarła piąta osoba z legionellą. Sieć wodociągowa źródłem zakażeń? [online], RMF24 [dostęp 2023-08-24] .
- ↑ ABW bada sprawę zakażenia legionellą w Rzeszowie [online], RMF24 [dostęp 2023-08-25] .
- ↑ Wytyczne GIS w związku z zakażeniami legionellą [online], tvn24 [dostęp 2023-08-26] .
- ↑ a b Rozpoczyna się dezynfekcja tysiąca kilometrów sieci wodociągowej. Z powodu zakażeń groźną bakterią [online], tvn24 [dostęp 2023-08-26] .
- ↑ Zakażenia legionellą. Są wyniki części badań [online], RMF24 [dostęp 2023-08-28] .
- ↑ Najnowsze ustalenia służb ws. legionelli i nadania sygnału radio-stop [online], RMF24 [dostęp 2023-08-28] .
- ↑ Spadek liczby nowych zakażeń legionellą na Podkarpaciu. Najnowsze dane sanepidu [online], tvn24 [dostęp 2023-09-01] .
- ↑ Zakażenia legionellą. Polska nie wdrożyła unijnej dyrektywy [online], RMF24 [dostęp 2023-08-29] .
- ↑ ECDC może pomóc Polsce w walce z legionellą. Warszawa milczy [online], RMF24 [dostęp 2023-08-30] .