Deflacjonizm
Deflacjonizm – stanowisko w epistemologii, domagające się spuszczenia powietrza ze zbyt bogatych (wedle zwolenników deflacjonizmu) w treść teorii prawdy aż do kryterium Tarskiego.
Zagadnienie prawdy należy do kluczowych w epistemologii[1]. Pomimo tego nie istnieje jedna powszechnie akceptowana definicja, która mówiłaby, czym właściwie jest prawda[2]. Istnieje więc klasyczna koncepcja prawdy (wyrażana jako zgodność myśli z rzeczywistością, adequatio rei et intellectus) i rozmaite koncepcje nieklasyczne[3], z których wymienia się głównie koncepcje koherencyjne (zgodność z systemem, mniejsza lub większa)[3] i pragmatyczne (prawdziwa myśl prowadząca do skutecznego działania czy też prawda jako idealna granica badania)[4], prowadzące niekiedy do rozwiązań konsensualnych (prawda jako wynik idealnej dyskusji)[5]. W dzisiejszej filozofii dyskusja zagadnienia prawdy przebiega głównie między poglądami realistycznymi (realizm aletyczny, obejmujący też klasyczną definicję prawdy) a antyrealistycznymi (koncepcje nieklasyczne), dzielonymi obecnie na wspomniane już koncepcje pragmatyczne oraz epistemiczne, dzielone z kolei na koherencyjne, ewidencyjne (oparte na pojęciu oczywistości) i weryfikacjonistyczne (związane z antyrealizmem semantycznym)[6].
Deflacjonizm wyraża sprzeciw wobec przedstawionej wyżej sytuacji wielkiej mnogości najróżniejszych definicji prawdy. Krytykuje tak koncepcje realistyczne, jak i antyrealistyczne, uznając je wszystkie za inflacyjne bądź inaczej treściwe teorie prawdy. Deflacjoniści zauważają, że wszystkie te koncepcje spełniają warunek trafności teorii prawdy Alfreda Tarskiego[7] (Tarski wyróżnia język przedmiotowy i metajęzyk, dzięki czemu dochodzi do zdania (T): zdanie języka przedmiotowego X jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy s, gdzie s jest przekładem X na metajęzyk i twierdzeniem rozpatrywanej teorii[8]). Pomimo spełniania tego warunku wymieniane wyżej koncepcje różnią się między sobą. A skoro tak, to różnią się one szczegółami, które nie należą już do samego pojęcia prawdy, a raczej są dodatkiem do tego pojęcia, różnym w różnych teoriach, treścią nadmiarową. Wobec tego zwolennicy deflacjonizmu uważają za stosowne spuścić z rzeczonych rozdmuchanych teorii powietrze, tak by dojść do samego kryterium Tarskiego. W języku angielskim określają to słowem deflate[7].
Deflacjonizm również podlega krytyce. Nie uwzględnia on aspektu normatywnego pojęcia prawdy[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ziemińska 2013 ↓, s. 7.
- ↑ Ziemińska 2013 ↓, s. 8.
- ↑ a b Grobler 2013 ↓, s. 22.
- ↑ Grobler 2013 ↓, s. 24.
- ↑ Grobler 2013 ↓, s. 25.
- ↑ Grobler 2013 ↓, s. 26.
- ↑ a b c Grobler 2013 ↓, s. 27.
- ↑ Grobler 2013 ↓, s. 30.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Renata Ziemińska: Wprowadzenie. W: Renata Ziemińska: Przewodnik po Epistemologii. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2013, seria: Przewodniki po Filozofii. ISBN 978-83-7767-847-3.
- Adam Grobler: Prawda, jej namiastki i paradoksy z nimi związane. W: Renata Ziemińska: Przewodnik po Epistemologii. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2013, seria: Przewodniki po Filozofii. ISBN 978-83-7767-847-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bradley Armour-Garb, James Woodbridge, Deflationism About Truth, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 14 grudnia 2021, ISSN 1095-5054 [dostęp 2024-02-09] (ang.).