Cuneus prophetarum
Cuneus prophetarum właśc. Cuneus prophetarum de Christo salvatore mundi, et eius evangelica veritate, Italicè, et epirotice contexta, et in duas partes diuisa a Petro Bogdano Macedone, Sacr. Congr. de Prop. Fide alumno, Philosophiae & Sacrae Theologiae Doctore, olim Episcopo Scodrensi & Administratore Antibarensi, nunc vero Archiepiscopo Scuporum as totius regni Serviae Administratore[1] – traktat teologiczny autorstwa albańskiego księdza katolickiego Pjetëra Bogdaniego (1630–1689), pierwsze oryginalne dzieło literackie powstałe w języku albańskim, opublikowane w Padwie w 1685 roku, uznawane za arcydzieło wczesnej literatury albańskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Cuneus prophetarum to pierwsze oryginalne dzieło literackie powstałe w języku albańskim – nie będące tłumaczeniem z innego języka[1]. Zostało napisane przez albańskiego księdza katolickiego Pjetëra Bogdaniego (1630–1689) około 1675 roku, a jego publikacja była blokowana przez Kongregację ds. Ewangelizacji Narodów z powodu braku tłumaczenia na język włoski[1]. Traktat został opublikowany po raz pierwszy w Padwie w 1685 roku, w dwóch wersjach językowych naraz – tekst został opracowany we współpracy z kardynałem Grzegorzem Barbarigo (1622–1697) w formie dwóch równoległych kolumn: w języku albańskim i włoskim[1][2]. Został wydany przy użyciu alfabetu łacińskiego z zastosowaniem znaków cyrylicy, którymi posługiwali się albańscy pisarze Pjetër Budi (1566–1622) i Frang Bardhi (1606–1643)[1]. Dzieło było dwukrotnie wznawiane drukiem jako L'infallibile verità della cattolica fede w Wenecji w 1691 roku i 1702 roku[1][2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Traktat ukazał się w dwóch tomach, podzielonych na cztery rozdziały każdy[1]:
- Pierwszy tom podejmuje tematykę ze Starego Testamentu, a jego rozdziały to:
- Jak Bóg stworzył człowieka;
- Prorocy i ich metafory odnośnie do przyjścia mesjasza;
- Życie proroków i ich proroctwa;
- Życie dziesięciu sybilli[1].
Całość poprzedzają dedykacje i laudacje w językach łacińskim, albańskim, serbskim i włoskim oraz dwa wiersze w języku albańskim autorstwa kuzyna Pjetëra Bogdaniego – Llukë Bogdaniego (16??–1687)[1].
- Drugi tom zatytułowany jest De vita Jesu Christi salvatoris mundi i poświęcony tematyce Nowego Testamentu:
- Życie Jezusa Chrystusa;
- Cuda Chrystusa;
- Cierpienie i śmierć Chrystusa;
- Zmartwychwstanie Chrystusa i jego ponowne przyjście na świat[1].
Ostatnia sekcja zawiera tłumaczenie z Księgi Daniela 9:24–26 w językach łacińskim, greckim, armeńskim, syryjskim, hebrajskim, arabskim, włoskim i albańskim[1]. Potem następuje rozdział o życiu antychrysta oraz trzystronicowy załącznik Antichità della Casa Bogdana[1].
Odbiór[edytuj | edytuj kod]
Cuneus prophetarum uznawane jest za arcydzieło wczesnej literatury albańskiej[1]. Traktat zawiera elementy filozoficzne, teologiczne i naukowe – dygresje na temat geografii, astronomii, fizyki i historii[1]. Zawiera fragmenty poezji oraz prozy literackiej[1]. Język albański Bogdaniego obfituje w bogate słownictwo, z zastosowaniem wielu słów dawnych i zapomnianych; jest to pierwsza forma albańskiego języka literackiego[1].
W 1855 roku włoski pisarz pochodzenia arboreskiego Francesco Antonio Santori (1819–1894) zawarł fragmenty Cuneus prophetarum w swoim dziele Kryšten i šyityruory – zbiorze modlitw, tekstów dewocyjnych i pieśni religijnych[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Robert Elsie: Albanian Literature: A Short History. I.B.Tauris, 2005, s. 27–30. ISBN 978-1-84511-031-4. [dostęp 2017-04-02]. (ang.).
- ↑ a b Pjetër Bogdani. W: Robert Elsie: Historical Dictionary of Albania. Rowman & Littlefield, 2010, s. 55. ISBN 978-0-8108-6188-6. [dostęp 2017-04-02].
- ↑ Robert Elsie: Albanian Literature: A Short History. I.B.Tauris, 2005, s. 54–55. ISBN 978-1-84511-031-4. [dostęp 2017-04-02]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Pjetër Bogdani: Cuneus prophetarum (1685). [w:] Titus [on-line]. [dostęp 2017-04-02].