Cmentarz jeńców radzieckich w Zambrowie
nr rej. A-423 z 30.12.1991[1] | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
ul. Mazowiecka |
Typ cmentarza |
wojskowy |
Stan cmentarza |
nieczynny |
Powierzchnia cmentarza |
ok. 1 ha |
Liczba pochówków |
ponad 12 tysięcy |
Data ostatniego pochówku |
lata 90. XX wieku |
Położenie na mapie Zambrowa | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego | |
Położenie na mapie powiatu zambrowskiego | |
52°58′20,0″N 22°15′29,5″E/52,972222 22,258194 |
Cmentarz jeńców radzieckich w Zambrowie – położony przy ul. Mazowieckiej; urządzony na planie prostokąta o pow. ok. 1 ha. Cmentarz wpisany do rejestru zabytków (nr A-423/91).
Cmentarz powstał w XIX w. jako prawosławna nekropolia rosyjskiego garnizonu wojskowego. W tym okresie wybudowano na nim drewnianą kaplicę oraz wiele pomników nagrobnych. W dwudziestoleciu międzywojennym zdewastowany i zapomniany. W okresie II wojny światowej (po 1941 r.) wykorzystywany jako miejsce pochówku zmarłych czerwonoarmistów z miejscowego obozu jenieckiego.
Nekropolia gruntownie została przebudowana i uporządkowana w początku lat 60. Groby zostały umieszczone w dwunastu symetrycznych kwaterach. Główna aleja cmentarza prowadziła do pomnika umiejscowionego na osi wejścia, zwieńczonego gwiazdą pięciopromienną. Na pomniku znajdował się napis:
Tu spoczywa ponad 12 tysięcy żołnierzy Armii Radzieckiej wymordowanych w obozie jeńców w Zambrowie przez okupanta hitlerowskiego w okresie II wojny światowej. Cześć i chwała poległym za wolność i socjalizm – społeczeństwo Zambrowa w 19 rocznice wyzwolenia.
Wówczas też na cmentarzu złożono szczątki 53 żołnierzy Armii Czerwonej z 3 Armii 2 Frontu Białoruskiego, którzy zginęli w walkach o miasto w sierpniu 1944 r., pierwotnie pochowanych na skwerze w pobliżu ul. Kościelnej i Kościuszki.
W latach 90. na cmentarzu ustawiono pomnik Armii Czerwonej, usunięty z centrum miasta. W tej samej dekadzie na cmentarzu w dwóch bezimiennych mogiłach pochowano prochy dowódców i kursantów szkoły lotniczej 86 dywizji strzelców Armii Czerwonej poległych w czerwcu 1941 roku.
W 2010 r. dotychczasowy pomnik został wyburzony, a na jego miejscu wzniesiono niższy obelisk o wysokości 2,9 metra. Jego cokół obłożony został płytami granitowymi i zwieńczony czerwoną gwiazdą. U stóp pomnika wmurowano tablicę upamiętniającą pochowanych na nekropolii. Dwanaście dotychczasowych kwater grobowych, połączono w dwie umiejscowione po obu stronach pomnika. Inwestycja została sfinansowana przez Radę Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa, Podlaski Urząd Wojewódzki i Urząd Miasta Zambrów[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024, s. 90 [dostęp 2013-08-18] .
- ↑ Zakończył się remont cmentarza żołnierzy radzieckich. 2010-11-15. [dostęp 2013-01-04].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zabytkowe cmentarze i mogiły województwa łomżyńskiego, oprac. Ewa Szerszeń, Warszawa 1991, s. 63.
- Jeńcy radzieccy w niewoli niemieckiej (1941–1945)
- Cmentarze z II wojny światowej w województwie podlaskim
- Cmentarze żołnierzy Armii Czerwonej w województwie podlaskim
- Cmentarze w Zambrowie
- Pomniki żołnierzy Armii Czerwonej w Polsce
- Zabytki nieruchome w Zambrowie
- Zabytkowe cmentarze w województwie podlaskim