Berghof

Berghof – w latach 1936–1945 dom i jednocześnie oficjalna rezydencja Adolfa Hitlera w języku potocznym nazywana „Górą”, położona na stoku Obersalzbergu w Alpach Salzburskich (według AVE w Alpach Berchtesgadeńskich) w pobliżu Berchtesgaden w Niemczech. Obok FHQ Wolfsschanze było to miejsce, w którym Hitler spędził najwięcej czasu w okresie II wojny światowej – łącznie 387 dni, mimo że Berghof nigdy nie był uznawany za kwaterę główną.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początki Obersalzbergu[edytuj | edytuj kod]

W 1877 Mauritia Mayer nabyła tereny wokół góry Kehlstein, a w jednym z ulokowanych tam majątków otworzyła luksusowy pensjonat „Moritz”. Wkrótce okolica stała się modna i zamożni, jak producent pianin z Berlina – Edwin Bechstein, syn Carla Bechsteina i radca handlowy z Buxtehude – Otto Winter, wykupili okoliczne gospodarstwa i wybudowali tam domy letniskowe.

Haus Wachenfeld[edytuj | edytuj kod]

Adolf Hitler przyjechał na Obersalzberg – za namową Dietricha Eckarta – jeszcze przed puczem monachijskim. Za pośrednictwem żony Edwina Bechsteina – Heleny, poznał radcę Wintera – właściciela domu letniskowego, nazwanego na cześć jego żony jej nazwiskiem panieńskim (Haus Wachenfeld).

Był to góralski, piętrowy dom letniskowy posadowiony na wysokim kamiennym fundamencie, wrzynającym się dłuższą ze ścian w zbocze Obersalzbergu. Piętro z poddaszem z zewnątrz odeskowane i otoczone wokół balkonem z balustradami, pokryte było dwuspadowym dachem z drewnianego gontu.

Zauroczony widokami Hitler w 1925 wynajął od Margarete Winter-Wachenfeld Haus Wachenfeld na nazwisko swojej przyrodniej siostry Angeli Raubal, od 1927 wynajmował na swoje nazwisko, a w końcu 1934 wykupił dom od spadkobierców Winter-Wachenfeld na własność. Zakup sfinansował z wpływów ze sprzedaży pierwszego wydania książki Mein Kampf („Moja walka”). Jeszcze w 1933, według projektu architekta Neymeyera z Monachium, do budynku dobudowano od strony doliny oszkloną werandę, a pod nią garaż przykryty tarasem widokowym, a wkrótce potem małe poprzeczne skrzydło z prawej strony domu.

Berghof[edytuj | edytuj kod]

W 1936 rozpoczęto, finansowaną ze środków Fundacji Adolfa Hitlera (Adolf-Hitler-Spende der deutschen Wirtschaft), rozbudowę Haus Wachenfeld. Szkice zamierzenia, co miało również i swoje negatywne następstwa, wykonał osobiście Hitler, a opracował architekt Alois Degano z Gmund am Tegernsee. Rozbudowa polegała na:

budowie od podstaw nowej trzykondygnacyjnej willi z ok. 30 izbami;
budowie lub przebudowie długich dwukondygnacyjnych skrzydeł bocznych;

przy czym praktycznie nienaruszona została bryła starego budynku Wachenfeld, stając się boczną przybudówką nowej willi.

Z Berchtesgaden do Berghofu prowadziła kręta górska szosa zakończona ślepo garażem pod tarasem widokowym Haus Wachenfeld. Dalsza droga wiodła zewnętrznymi schodami do głównego wejścia, prowadzącego do centralnego punktu rezydencji – wielkiego salonu recepcyjnego zajmującego cały parter nowej willi. Zdobiło go ogromne okno szprosowe o wymiarach 9 na 3 metry, złożone z 90 mniejszych szyb i opuszczane do międzymurza.

Ponieważ obie wille (stara i nowa) były połączone przejściem wykutym w ścianie wielkiego salonu, stawał się on jednocześnie swego rodzaju „przedpokojem” całości. Sprawiało to utrudnienia dla mieszkańców i gości, ponieważ w trakcie oficjalnych uroczystości w salonie, nie mogli ani wchodzić do budynku, ani z niego wychodzić. Piętro przeznaczone było dla stałych mieszkańców. Sypialnie Hitlera i Evy Braun połączone były wspólną łazienką. Sekretarki, ordynansi, adiutanci i inni zatrudnieni w rezydencji zamieszkiwali w bocznych skrzydłach.

W czasie II wojny światowej, pod obiektem na głębokości co najmniej 40 metrów pod powierzchnią gruntu, wydrążono 745 metrów kwadratowych sztolni i wnęk z przeznaczeniem na schron przeciwlotniczy. Rezydencję otaczał ogrodzony płotem i strzeżony teren o powierzchni 10 km² należący do NSDAP. Bezpośrednie sąsiedztwo Berghofu otaczała dodatkowa, wewnętrzna strefa zakazana.

Zniszczenie[edytuj | edytuj kod]

Pasmo Obersalzbergu zostało zbombardowane przez aliantów 25 kwietnia 1945. Bombardowania dokonała formacja 255 bombowców RAF z licznym udziałem polskich lotników i polskich dywizjonów, m.in. 300 Dywizjon Bombowy Ziemi Mazowieckiej, Dywizjony Myśliwskie: 303 Kościuszkowski, 306 Toruński, 309 Ziemi Czerwieńskiej, 315 Dębliński^{[potrzebny przypis]} i 316 Warszawski^[1]. Berghof otrzymał kilka trafień w wyniku czego uległ poważnym uszkodzeniom, a większa część wnętrz uległa wypaleniu. Reszty dokonała okoliczna ludność, plądrując ruiny i rozległe podziemia wybudowane pod całym kompleksem jako schrony.

4 maja 1945 ruiny rezydencji zostały podpalone przez wycofujących się esesmanów. Kilka godzin później, jeszcze w czasie trwania pożaru, resztki domu Adolfa Hitlera zostały zajęte przez żołnierzy francuskiej 2 Dywizji Pancernej. Następnego dnia Francuzi wywiesili na Obersalzbergu swoją flagę narodową^[2]^[3].

Zniszczony budynek przetrwał do 1952, w którym władze Bawarii nakazały wysadzenie jej w powietrze za pomocą dynamitu. Resztki pozostałe do dzisiaj, to ukryte wśród zieleni fragmenty fundamentu garażu.

Cytaty[edytuj | edytuj kod]

„(...) Za przestronnym przejściem z półkolistym łukiem dawnego domu Wachenfeld, z zawieszonymi ciężkimi aksamitnymi portierami w kolorze bordo, znajdowały się szerokie drewniane schody wiodące do Wielkiej Sali. (...) Miała ona 200 metrów kwadratowych powierzchni i była bardzo wysoka. Podłoga wyłożona była welurem w kolorze poziomkowym, a trzy marmurowe schodki wiodły przed kominek, do znajdujących się tam miejsc do siedzenia. Stało tu niewiele mebli – tylko dwie wielkie szafy, siedzenia po prawej stronie okna, ogromny stół do obrad, globus i po lewej stronie stojący zegar, a poza tym pianino i liczne komódki. Jedna z wielkich szaf miała uchwyty w kształcie męskich głów. Zawierała ona dokumenty nadania obywatelstwa honorowego, starą broń i tym podobne. Druga szafa mieściła za szklanymi szybami stare zastawy z cyny. Wspaniałe gobeliny z pełnymi życia scenami myśliwskimi przykrywały otwory w ścianie, konieczne dla prowadzenia pokazów filmowych. (...) Największe wrażenie w Wielkiej Sali, z jej ciemnobrązowym kasetonowym stropem, robiło w ciągu dnia niezwykłe, jak na ówczesne warunki, duże okno, które można było otworzyć za pomocą korby; ukazywało wtedy majestatyczną górę Untersberg jakby w specjalnych ramach”...^[4]

Inni mieszkańcy Obersalzbergu[edytuj | edytuj kod]

W ślad za Hitlerem na Obersalzberg przybyli inni prominenci III Rzeszy. W możliwie bliskim sąsiedztwie Berghofu wybudowali swoje wille: Hermann Göring, Martin Bormann, Albert Speer.