Błyszczak białoskrzydły
| Neocichla gutturalis[1] | |||
| (Bocage, 1871) | |||
 Skórka dorosłej samicy znajdująca się w Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
błyszczak białoskrzydły | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8] | |||
 | |||
Błyszczak białoskrzydły[9] (Neocichla gutturalis) – gatunek małego ptaka z podrodziny szpaków (Sturninae) w rodzinie szpakowatych (Sturnidae). Ptak ten występuje w Afryce, nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Błyszczak białoskrzydły występuje w zależności od podgatunku[10][11][12]:
- N. gutturalis gutturalis – południowo-środkowa Angola
- N. gutturalis angusta – zachodnio-środkowa Tanzania, północno-zachodnia i wschodnia Zambia oraz północno-zachodnie Malawi
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1871 roku portugalski ornitolog José Vicente Barboza du Bocage, nadając mu nazwę Crateropus gutturalis[3]. Jako miejsce typowe Bocage wskazał prowincję Huíla w Angoli[3]. Holotypem była dorosła samica, znajdująca się w zbiorach Museu de Lisboa[13]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Neocichla, utworzonego przez brytyjskiego ornitologa Richarda Bowdlera Sharpe’a w 1876 roku[2]. Podgatunek angusta po raz pierwszy naukowo opisał w 1930 roku amerykański ornitolog Herbert Friedmann, wskazując jako miejsce typowe Muhulala (popr. Muhalala), w Kilimatinde, w Tanganice (obecnie Tanzania)[7]. Okazem typowym była dorosła samica zebrana 23 marca 1922 roku przez Arthura Loveridge’a[7]. Wyróżniono dwa podgatunki[10].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: gr. νεος neos – nowy, dziwny; κιχλη kikhlē – drozd[14]. Epitet gatunkowy: średniowiecznołac. gutturalis – z gardła, od łac. guttur, gutturis – gardło[15].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 17 cm; masa ciała 64–72 g[11]. Mały szpak z charakterystycznym wzorem upierzenia. Podgatunek nominatywny ma głowę, podbródek i gardło szare, ciemniejsze na kantarku; płaszcz i tył ciała brązowy z płowożółtymi krawędziami piór, kuper szaro-brązowy. Skrzydło brązowe, z jakimś połyskiem na lotkach I rzędu, białe zewnętrzne krawędzie lotek II rzędu tworzą widoczny pas przy złożonym skrzydle (podczas lotu na skrzydle widoczny jest jasna łata)[11]. Ogon ciemnobrązowy z pewnym połyskiem, białe końcówki na zewnętrznych dwóch parach sterówek. Na środku piersi znajduje się mała, czarna plama w kształcie klina. Reszta dolnych części ciała płowożółta, środek brzucha bladobiały. Tęczówka żółta, dziób czarny, nogi żółto-brązowe. Płcie podobne. Młode ptaki mają koronę i płaszcz ciemnobrązowy, gardło i spód ciała z ciemnobrązowymi znaczeniami, tęczówka jest szara, dziób żółtawy z ciemną końcówką, nogi jasnobrązowe[11]. Podgatunek angusta różni się od nominatywnego przede wszystkim posiadaniem węższych, białych krawędzi na sterówkach zewnętrznych, i jaśniejszych górnych części ciała[11].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Głos[edytuj | edytuj kod]
Pieśń składa się z przedłużających płaczliwych sekwencji, przeplatanych bełkotliwymi i piskliwymi dźwiękami; rozmowy opisane jako przenikliwe skrzeczenie, podobne do papug (Psittacidae), lub przypominające odgłosy wydane przez tymalie (Timaliidae)[11].
Siedlisko i pokarm[edytuj | edytuj kod]
Ptak prawdopodobnie osiadły, zamieszkujący otwarte, widne lasy miombo (Brachystegia) z małymi zaroślami oraz mieszane lasy miombo-mopane (Brachystegia-Colophospermum); występuje do 1500 m n.p.m.[11]
W skład diety wchodzą ryjkowcowate (Curculionidae) oraz inne chrząszcze (Coleoptera), termity (Isoptera); spożywa również jagody oraz obserwowano jak badają kwiaty srebrnika (Protea). Pokarm zdobywają głównie na ziemi, w parach lub w grupach składających się z mniej niż dziesięć ptaków, ale obserwowano stada składające się z ponad 40 ptaków poza sezonem lęgowym; podczas żerowania może dołączać do stad składających się z różnych gatunków[11].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres rozrodczy przypada na okres od sierpnia do września/października w Angoli, od października do listopada w Zambii i w listopadzie w Malawi[11]. Najprawdopodobniej gatunek monogamiczny[11]. Gniazdo wyściełane jest porostami, mchami i trawami, lub włosami oraz suchych liści, umieszczane w otworze na drzewie do 8 m nad ziemią[11]. Samica składa 2-3 jaja; obserwowano dwa dorosłe ptaki podczas karmienia w jednym gnieździe[11]. Brak dalszych informacji na temat lęgów[11].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[8]. Globalna wielkość populacji nie została oszacowana, ale gatunek ten jest opisany jako lokalnie pospolity w zachodniej Angoli[8]. Występuje w niektórych obszarach chronionych[11]. Tendencja liczebności populacji jest trudna do określenia ze względu na niepewność co do skutków zmian siedliskowych na wielkość populacji tego ptaka[8].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Neocichla gutturalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b R.B. Sharpe: Fam. Timeliidae. W: E.L. Layard: The birds of South Africa. Wyd. New edition: thoroughly revised and augmented. London: Bernard Quaritch, 1876, s. 215. (ang.).
- ↑ a b c Barboza du Bocage 1871 ↓, s. 272.
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, kelleni [dostęp 2022-02-14].
- ↑ J. Büttikofer. On Birds from the Congo and South-Western Africa. „Notes from the Leyden Museum”. 10, s. 229, 1888. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Angusta [dostęp 2022-02-14].
- ↑ a b c H. Friedmann. The geographic variations of Neocichla gutturalis (Bocage). „Journal of the Washington Academy of Sciences”. 20, s. 434, 1930. (ang.).
- ↑ a b c d BirdLife International, Neocichla gutturalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-02-14] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sturninae Rafinesque, 1815 - szpaki (wersja: 2020-11-17). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-21].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-21]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n A. Craig, C. Feare: White-winged Babbling Starling (Neocichla gutturalis). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
- ↑ D. Amadon: Family Sturnidae, Starlings. W: E. Mayr, J.C. Greenway Jr.: Check-list of birds of the world. Cz. 15. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology, 1962, s. 266. (ang.).
- ↑ Barboza du Bocage 1871 ↓, s. 266.
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Neocichla [dostęp 2022-02-14].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Gutturalis [dostęp 2022-02-14].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- J.V. Barboza du Bocage. Aves das possessões poríupezas da Africa occideiital. „Jornal de Sciencias Mathematicas, Physicas e Naturaes”. 3, s. 266–277, 1871. (port.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).