Antonina Rokicka-Niedbalska

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Antonina Rokicka-Niedbalska
Data i miejsce urodzenia

7 marca 1893
Warszawa

Data i miejsce śmierci

23 kwietnia 1975
Warszawa

Zawód, zajęcie

pedagożka specjalna

Odznaczenia
Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I stopnia Śląski Krzyż Powstańczy Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości
Gwiazda Górnośląska Złota Odznaka ZNP
Grób na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie: mogiła Józefa Rokickiego – organizatora i komendanta POW w powiecie sochaczewskim, pedagożki Antoniny Rokickiej-Niedbalskiej i Danuty Niedbalskiej – geografki i tłumaczki

Antonina Rokicka-Niedbalska (ur. 7 marca 1893 w Warszawie, zm. 23 kwietnia 1975 tamże) – pedagożka specjalna, działaczka niepodległościowa.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Była córką Andrzeja i Marii z Szymańskich małżonków Rokickich. Miała czworo rodzeństwa. Ojciec był zubożałym szlachcicem i działaczem niepodległościowym związanym z Polską Partią Socjalistyczną[1].

W 1912 ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Warszawie. Pracowała w majątku Aurelii i Ludwika Duczymińskich w Szumsku. Prowadziła szkołę w fowarku, a potajemnie nauczała historii i geografii. W 1914, po rozpoczęciu I wojny światowej, wróciła do Warszawy. Zaczęła studia w Instytucie Pedagogicznym przy Wolnej Wszechnicy Polskiej, a 1916 pracę w szkole na Pelcowiźnie. Dla kobiet pracujących na Powiślu prowadziła pogadanki o historii[1].

W czasie wojny wstąpiła do Związku Nauczycielskiego i Tajnej Organizacji Nauczycieli Niepodległościowców w Warszawie. Potem związała się z Polską Organizacją Wojskową, działała jako łączniczka, przenosiła broń i nielegalną prasę. W mieszkaniu jej matki przy ul. Zielnej 42 urządzono Komendę Główną POW[1].

W 1920 zgłosiła się do Ekspozytury Plebiscytowej Górnego Śląska, by wesprzeć działania plebiscytowe. Gdy Ministerstwo Oświaty udzieliło jej urlopu, przyjechała do Bytomia. W powiatach bytomskim, gliwickim i strzeleckim prowadziła działalność propagandową i oświatową. W sierpniu 1920 zaczęłą organizować żeńskie oddziały służby sanitarnej, kurierskiej i wywiadowczej[1]. Walczyła podczas II i III powstania śląskiego[2]. Podczas III powstania została przydzielona do 1 baonu Feliksa Konopki. Potem razem ze sztabem przeniosła się do Łabęd i Bielszowic. Została oddelegowana na linię frontu nad Kłodnicę, gdzie walczył 2 Pułk Powstańczy im. Tadeusza Kościuszki. Tam pomagała lekarce batalionu Wandzie Baranieckiej. Z inicjatywy Rokickiej otworzono herbaciarnie dla powstańców. Uczestniczyła w ewakuacji rannych pociągiem z linii frontu[1].

Spisała wspomnienia z okresu pracy niepodległościowej. Zostały umieszczone w Księdze pamiątkowej pracy społeczno-narodowej kobiet na Śląsku od r. 1880 – r. 1922, przygotowanej pod kierownictwem Olgi Zarzyckiej-Ręgorowicz na Powszechną Wystawę Krajową w Poznaniu. W 2019 relacja została wydana przez Muzeum Górnośląskie w Bytomiu w edycji źródłowej pt. Zanim nastała Polska... Praca społeczna kobiet w okresie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku. Wybór relacji[1].

Po powstaniach zamieszkała w Warszawie. W 1925 wyszła za mąż za Józefa Niedbalskiego, oficera z 2 Pułku Szwoleżerów[1]. Mieli dwie córki: Danutę Marię[3] i Ludmiłę[1].

Wróciła do pracy jako nauczycielka. Uczyła języka polskiego i historii m.in. w szkole przy ul. Chłodnej. Studiowała na Wydziale Historii Wszechnicy Polskiej. W 1938 obroniła pracę magisterską na temat udziału kobiet w powstaniach śląskich[1].

Po wybuchu II wojny światowej jako współpracowniczka Ministerstwa Spraw Wojskowych została ewakuowana do Tarnopola. W październiku 1939 wróciła do Warszawy. Włączyła się w struktury Państwa Podziemnego. W jej mieszkaniu przy ul. Zielnej 42 powstał punkt konspiracyjny. Jako nauczycielka tajnych kompletów wykładała język polski, historię i geografię[1]. Podczas konspiracji używała pseudonimu „Maria”[4]. Po upadku powstania warszawskiego, w którym walczyła córka Danuta[3], trafiła wraz z rodziną do obozu przejściowego przy zakładach Ursus, a potem transportem kolejowym do Mszany Dolnej[5]. Zamieszkała z córkami we wsi Niedźwiedź. Tam pracowała w szkole. Mąż był w tym czasie internowany w Oflagu VI E Dorsten i Oflagu VI B Dössel. W 1971, w 50. rocznicę wybuchu III powstania śląskiego, Niedbalska została awansowana na podporucznika[1].

We wrześniu 1945 rodzina wróciła do Warszawy. Antonina pracowała w szkole jako katechetka. Potem poświęciła się pracy nad niewidomymi, niedowidzącymi oraz tworzeniem dla nich pomocy naukowych[1]. Pozostawiła po sobie liczne publikacje w czasopismach tyflologicznych[6].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Jest jedną z 30 bohaterek wystawy przygotowanej przez Małgorzatę Tkacz-Janik z grafikami Marty Frej pt. „60 na 100. SĄSIADKI. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie” poświęconej roli kobiet w śląskich zrywach powstańczych i akcji plebiscytowej (2019)[8][9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Antonina Niedbalska z Rokickich (1893–1973), [w:] Joanna Lusek (red.), Zanim nastała Polska... Praca społeczna kobiet w okresie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku. Wybór relacji, Bytom 2019, s. 261–285, ISBN 978-83-65786-34-0, OCLC 1274519085 [dostęp 2022-04-18].
  2. ↑ Jurek, Antonina Rokicka-Niedbalska (1893-1973) [online], www.chronologia.pl [dostęp 2018-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-17].
  3. ↑ a b Powstańcze Biogramy – Danuta Niedbalska [online], www.1944.pl [dostęp 2022-04-18] (pol.).
  4. ↑ Archiwum Historii Mówionej – Ludmiła Niedbalska [online], www.1944.pl [dostęp 2022-04-18] (pol.).
  5. ↑ Lista pamięci | Muzeum Dulag 121 [online] [dostęp 2022-04-18] (pol.).
  6. ↑ Monografia Cmentarza Bródnowskiego, Warszawa: Urząd Dzielnicy Warszawa Targówek, 2007.
  7. ↑ Zapomniani Bohaterowie Powstań Śląskich [online], pbw.katowice.pl [dostęp 2022-04-18].
  8. ↑ Małgorzata Tkacz-Janik (red.), Zeszyt do herstorii dla początkujących, Katowice 2019.
  9. ↑ 60 na 100: Sąsiadki. Wystawa - Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego [online], instytutkorfantego.pl [dostęp 2021-04-06].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antonina_Rokicka-Niedbalska&oldid=73235500”