Antoni Wysocki (żołnierz)

Antoni Wysocki

porucznik
Data i miejsce urodzenia	25 maja 1884 Poznań
Data i miejsce śmierci	22 października 1940 Lwów
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego Wojsko Polskie
Formacja	Armia Wielkopolska
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, powstanie wielkopolskie, II powstanie śląskie, II wojna światowa
Odznaczenia

Antoni Wysocki (ur. 25 maja 1884 w Poznaniu, zm. 22 października 1940 we Lwowie) – uczestnik Powstania Wielkopolskiego, dowódca wojskowej kompanii wildeckiej Straży Ludowej, która jako pierwszy oddział dotarła pod Hotel Bazar w dniu rozpoczęcia powstania.

Życiorys

Był synem Michała (siodlarza) i Marii zd. Stępniak. W latach 1902–1904 uczył się zawodu drukarza. Otrzymał świadectwo ukończenia szkoły i do rozpoczęcia I wojny światowej pracował w tym zawodzie.

W sierpniu 1912 roku tworzył pierwsze drużyny skautowe w Poznaniu. Początkowo nosiły one nazwę Towarzystwa Gier i Zabaw dla Młodzieży „Zorza”, potem Towarzystwo Skautów „Zorza”, a ostatecznie hufiec „Zorza”, którego Antoni Wysocki został dowódcą. W 1914 roku działał w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, w jego władzach centralnych reprezentował kierunek niepodległościowy (w przeciwieństwie do legalistycznego). W styczniu 1914 z „Sokoła” wyłoniła się nowa organizacja – Towarzystwo Gier i Zabaw Ruchowych „Zorza”; celem organizacji było krzewienie kultury fizycznej i oświaty. Inicjatorem jej powstania był Antoni Wysocki. W skład komitetu wchodziła między innymi Salomea Kleps, późniejsza żona Antoniego Wysockiego.

W latach 1914–1915 współorganizował Tajną Organizację Niepodległościową.

Krótko po rozpoczęciu I wojny światowej Antoni Wysocki został zmobilizowany do służby w gwardii. Podczas wojny walczył w oddziałach pruskich na froncie wschodnim. W 1916 roku został nominowany na podoficera.

W 1916 roku powstała Główna Kwatera Skautowa na Rzeszę Niemiecką, która miała za zadanie scalić działające osobno poznańskie drużyny skautowe. Wstąpiły do tej organizacji wszystkie drużyny oprócz hufca „Zorza”. Antoni Wysocki obawiał się utraty samodzielności oraz, w przeciwieństwie do pozostałych, większy nacisk kładł na wyszkolenie militarne niż na pracę wychowawczą.

W sierpniu 1918 roku hufiec „Zorza” wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, z której to otrzymał rozkaz obserwacji wildeckich koszar saperów i magazynów kolejowych. Niedługo później Wysocki mianowany został komendantem dzielnicy Poznań – Wilda. Wszedł w skład komisji wojskowo-policyjnej Rady Ludowej m. Poznania.

Udział w powstaniu wielkopolskim

Na miesiąc przed wybuchem powstania wielkopolskiego Antoni Wysocki uczestniczył w pierwszym posiedzeniu polskiej Komendy Straży Obywatelskiej w Poznaniu. W przewidywaniu walk w Poznaniu mianowany został dowódcą wojskowym dzielnicy Poznań – Wilda

27 grudnia 1918 roku Antoni Wysocki dowodził 100-osobową wojskową kompanią wildecką Straży Ludowej, która jako pierwszy oddział powstańczy dotarła pod Hotel Bazar. Następnie uczestniczył w zajęciu koszar saperów na Wildzie.

6 stycznia 1919 roku wziął udział w zajęciu stacji lotniczej na Ławicy w Poznaniu.

Działalność po powstaniu wielkopolskim

Po zakończeniu powstania wielkopolskiego, w kwietniu 1919 roku mianowany został dowódcą II baonu Straży Ludowej. W miarę kolejnych przemian organizacyjnych przeszedł do Obrony Krajowej. W czerwcu otrzymał stopień podporucznika. W latach 1919–1922 służy w II baonie Obrony Krajowej i następnych formacjach tego oddziału.

W dniach 20–25 sierpnia 1920 roku brał udział w II powstaniu śląskim.

5 marca 1921 roku Antoni Wysocki otrzymał awans na stopień porucznika.

W czasie od 3 maja do 5 lipca 1921 roku brał udział w III powstaniu śląskim.

W roku 1935 był podreferentem kontroli (z-ca kierownika Karola Marcinkowskiego) w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym w Poznaniu. Działał w organizacjach weteranów powstania wielkopolskiego. Opublikował „Zarys historii Towarzystw Powstańców” w Jedniodniówce Powstańca Wielkopolskiego, Poznań 1935 (s. 7–17). Utrzymywał stały kontakt z harcerstwem poznańskim. W sierpniu 1935 roku przewodniczył corocznej akademii Towarzystwa Powstańców i Wojaków. Wygłosił „przemówienie wstępne poświęcone bohaterskim zmaganiom się Wojska Polskiego z nawałą bolszewicką”.

Okres II wojny światowej

4 września 1939 roku Antoni Wysocki ewakuował się z Poznania wraz z Armią Poznań na wschodni brzeg Wisły. Prowadził konwój samochodów do Lwowa. Tam, w komitecie wielkopolsko-pomorskim, organizował przerzuty Polaków przez granicę węgierską i rumuńską. 20 września 1939 roku wziął udział w obronie Lwowa będąc zastępcą dowódcy oddziału szturmowego.

5 października 1939 roku Antoni Wysocki został aresztowany przez władze sowieckie – UNKWD. 2 sierpnia 1940 roku odbyła się rozprawa przed Sądem Obwodowym we Lwowie. Wysockiego skazano na rozstrzelanie z art. 54-2 (Powstanie zbrojne lub wtargnięcie uzbrojonych band na terytorium radzieckie, przejęcie władzy) i art. 54-11 (Zorganizowana działalność z zamiarem obalenia władzy) Kodeksu karnego USRR.

Do czasu wykonania wyroku Antoni Wysocki więziony był we lwowskim więzieniu nr 2 na Zamarstynowie. Wyrok wykonano 22 października 1940 roku.

Odznaczenia

• Krzyż Niepodległości z Mieczami
• Krzyż Walecznych
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Śląski Krzyż Powstańczy

Bibliografia

• Wielkopolska w walce o niepodległość 1918-1919 – Leszek Grot, Ignacy Pawłowski, Michał Pirko – Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1968.
• Z postępowych tradycji oręża polskiego 1917-1939 – Ignacy Pawłowski – Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1966.
• Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 – wybór źródeł – Antoni Czubiński, Bogusław Polak – Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1983.
• Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 – Zdzisław Grot – Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1968.
• Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 – zarys dziejów – Antoni Czubiński, Zdzisław Grot, Benon Miśkiewicz – Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Poznań 1978
• Wielkopolska Chorągiew Harcerek 1912-1939 – Danuta Piotrowska-Szulczewska – Związek Harcerstwa Polskiego – Poznań 1992.
• Protokół z 1949-01-14 z Sądu Grodzkiego w Poznaniu – sprawa o uznanie za zmarłego.
• Postanowienie Sądu Grodzkiego w Poznaniu o uznaniu za zmarłego – 1949-09-09.
• Dzieje Poznania 1793-1945 – pod red. Jerzego Topolskiego i Lecha Trzeciakowskiego – Wydawnictwo Naukowe PWN – Warszawa-Poznań 1994, 1998.
• Informacja od Stowarzyszenie POSZUK we Lwowie.
• Kronika Miasta Poznania 4/1998.
• Dokumenty Obrony Lwowa 1939 – Artur Leinwand – Instytut Lwowski, Warszawa 1997.
• Wilda–dzielnica Poznania 1253-1939 – Magdalena Mrugalska-Banaszak – Wydawnictwo Miejskie, Poznań 1999
• Pismo nr CA-IV-3315/PZ/98 z dnia 1999-10-15 – MSWiA, Centralne Archiwum, Warszawa

Linki zewnętrzne

• Zdjęcie Antoniego Wysockiego w Narodowym Archiwum Cyfrowym