Aleksander Żyw

Aleksander Żyw

Portret Aleksandra Żywa, aut. Roman Kramsztyk
Data i miejsce urodzenia	16 sierpnia 1905 Lida
Data i miejsce śmierci	17 września 1995 Castagneto Carducci
Narodowość	żydowska
Alma Mater	Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie
Dziedzina sztuki	malarstwo

Aleksander Żyw (ur. 16 sierpnia 1905 w Lidzie, zm. 17 września 1995 w Castagneto Carducci) – polski malarz pochodzenia żydowskiego, tworzący na emigracji w Wielkiej Brytanii i Włoszech.

Życiorys

Młodość

Aleksander (Lola) Żyw urodził się w Lidzie, w rodzinie Jakowa i Leah Żywów, córki rabina Eliahu Szlomo Horowic-Winograda. Po ukończeniu gimnazjum studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Tadeusza Pruszkowskiego. Należał do stworzonego przez niego ugrupowania artystycznego Loża Wolnomalarska, którego członkowie tworzyli kompozycje pełne liryzmu. Prace Aleksandra Żywa uczestniczyły w trzech wystawach w Instytucie Propagandy Sztuki oraz w jednej w Salonie Czesława Garlińskiego. W 1934 otrzymał stypendium, które umożliwiło mu na podróż po Europie, znaczną część drogi pokonał pieszo. Podczas pobytu w rejonie Morza Śródziemnego przyjął styl malarstwa neoimpresjonistycznego, skupiając się na krajobrazach wybrzeża Morza Śródziemnego. Zamieszkał i założył studio w Paryżu, w momencie wybuchu II wojny światowej przebywał na Korsyce.

II wojna światowa

Po wybuchu wojny dołączył do innych Polaków we Francji, gdzie formowało się Wojsko Polskie. Po przeszkoleniu został awansowany do stopnia sierżanta i służył obsługując ciężki karabin maszynowy w 2 Pułku 1 Dywizji Grenadierów. Po upadku Francji polscy żołnierze otrzymali rozkaz podjęcia próby przedostania się do Wielkiej Brytanii, gdzie przegrupowała się Armia Polska. Przez Pireneje przedostał się do Hiszpanii, a następnie przez Portugalię dostał się do Szkocji, gdzie został mianowany artystą wojennym w polskiej armii, z którą w 1944 uczestniczył w wyzwoleniu Francji. Z tego okresu pochodzi cykl rysunków wojennych, które są dowodem jego prawdziwych umiejętności rysownika. Najbardziej znanym dziełem z tego okresu jest obraz Lądowanie na Arromanches (1944), który został pokazany wraz z innymi pracami w Imperial War Museum w Londynie i The Boundary Gallery, również w Londynie. Po wojnie zamieszkał na stałe w Szkocji, gdzie kupił i wyremontował Bell's Brae we wsi Dean k. Edynburga.

Czas powojenny

W okresie powojennym rozpoczął eksperymenty w swojej twórczości, wojna zmieniła jego spojrzenie na świat, szok i lęk przed brutalnym konfliktem, a także uświadomienie sobie, co stało się z jego rodziną i ojczyzną, spowodowało poważną zmianę stylistyczną. Czynniki te skierowały jego twórczość na pokazanie przeżyć wewnętrznych i odsunęły się go od naturalizmu. Walcząc o wyrażanie siebie stworzył serię obrazów przedstawiających lalki i świeckie postacie, jako symbole bezradności i niezdolności wobec złych mocy. Ten okres nie trwał jednak długo, jego podróże do Paryża i poznanie Paula Klee miało bezpośredni wpływ na jego sztukę i przypomniało mu, że malarstwo było pozytywnym i dobrym wysiłkiem twórczym, a nie wyłącznie emocjonalnym wentylem. Jego prace w latach 50. XX wieku sprawiły, że stał się cenionym elementem edynburskiej sceny artystycznej. Aleksander Żyw wystawiał swoje prace z takimi artystami jak Anne Redpath i William George Gillies. W 1958 odwiedził Biennale w Wenecji i był świadkiem odnowienia ruchu taszystowskiego, z którym się zgadzał. Kolejny okres w twórczości Żywa można uznać za odrzucenie autonomicznego i grubego pędzla koła taszystów.

Późniejsze życie

Pod koniec lat 50. zrezygnował z publicznego prezentowania swojej twórczości stan ten trwał do 1967. Zmienił wówczas zdanie, w 1970 przeprowadził się z żoną na stałe do Toskanii we Włoszech. Dzielił czas między malarstwem i uprawą oliwek, najczęstszym motywem jego prac z tego okresu jest przyroda. Następnie zaczął uwieczniać żywioły oraz akcentować ulotność jako świadectwo upływu czasu. Używał żywych kolorów, w ostatnim okresie twórczości znaczna część prac to obrazy transcendentalne, a cykl Meteor posiada wyraźne chrześcijanie motywy.

17 września 1995 zmarł w swoim domu pod Castagneto Carducci.

Małżeństwa i dzieci

Jego pierwszą żoną była Tola Korian, aktorka i pieśniarka, z którą się rozwiódł. Po wojnie ożenił się powtórnie. Jego małżonką została Brytyjka Leslie Goddard. Zamieszkał z nią w Szkocji. Mieli dwóch synów, z których jeden – Adam (1948–2005) był architektem i rzeźbiarzem.

Twórczość

Aleksandra Żywa można uznać za jednego z ciekawszych malarzy emigranckich, który wyłonił się z Polski w XX wieku. Jego kariera, która trwała siedem dekad, obejmowała wystawy w całej Europie, w Warszawie, Paryżu, Edynburgu, Londynie i Mediolanie i wielu innych. Jego prace znajdują się w wielu kolekcjach, prywatnych i publicznych, w tym w Tate Britain. Najbardziej godna uwagi publikacja z udziałem Aleksandra Żywa została napisana przez Douglasa Halla i nosi tytuł Art in Exile, Polish Painters in Post-War Britain (2008).

Bibliografia

• Aleksander Żyw, The Scottish Gallery
• Obituary: Aleksander Zyw, The Independent 3.11.1995