Aizanoi
39°12′N 29°37′E/39,200000 29,616667 Rzeźba (akroterion) ze świątyni Zeusa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Wysokość |
ok. 1000–1050 m n.p.m. |
| Rodzaj |
ruiny starożytnego miasta |
Położenie na mapie Turcji  | |
| 39°12′N 29°37′E/39,200000 29,616667
| |
Aizanoi (starogr. Αἰζανοί, łac. Aezani) – starożytne miasto w zachodniej Anatolii – najważniejsze miasto w północnej Frygii w okresie rzymskim; współcześnie stanowisko archeologiczne w tureckiej prowincji Kütahya, w dystrykcie Çavdarhisar.
Odkryte w 1824 roku przez europejskich podróżników, znane jest z bardzo dobrze zachowanej świątyni Zeusa, teatru i hali targowej.
W 2012 roku Aizanoi zostało wpisane na turecką listę informacyjną UNESCO – listę obiektów, które Turcja zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Aizanoi leżało na terenie Frygii w Azji Mniejszej[1], ok. 40 km na południowy zachód od Cotiaeum, 25 km na północny wschód od Cadi i 40 km na północny zachód od Appii[2]. Miasto wzniesiono nad rzeką Penkalas[3].
Współcześnie jest to stanowisko archeologiczne w tureckiej prowincji Kütahya, w dystrykcie Çavdarhisar[2]. Leży na płaskowyżu na wysokości ok. 1000–1050 m n.p.m.[2] Przez około pół roku ruiny rzymskich budowli skrywa półmetrowa warstwa śniegu.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najstarsze znalezione fragmenty ceramiki pochodzą z okresu późnohellenistycznego i wczesnorzymskiego[1].
W 184 roku p.n.e. miasto zostało zdobyte przez Eumenesa II (?–159 p.n.e.), zabrane Bitynii pod panowaniem Prusjasza I (ok. 255–182 p.n.e.) i przyłączone do królestwa Pergamonu[1]. W 133 roku p.n.e. zdobyte przez Rzymian[1]. Stało się najważniejszym miastem w północnej Frygii[3]. Okres największego rozkwitu Aizanoi przypada na II wiek n.e., kiedy funkcjonowało jako prężny ośrodek transportu i handlu zbożem, winem i wełną[2]. W okresie świetności powstał tam m.in. teatr, stadion, łaźnie i nekropola[3].
W okresie wczesnego Bizancjum miasto było siedzibą biskupa[2]. Utraciło znaczenie po VII w. – w średniowieczu wzgórze świątynne zostało przekształcone w fortecę, która służyła Seldżukom[2].
W 2012 roku Aizanoi zostało wpisane na turecką listę informacyjną UNESCO – listę obiektów, które Turcja zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2].
Stanowisko archeologiczne[edytuj | edytuj kod]
Miasto zostało ponownie odkryte przez europejskich podróżników w 1824 roku i zidentyfikowane jako Aizanoi w latach 1830–1840[2]. W 1926 roku rozpoczęto prace wykopaliskowe w imieniu Niemieckiego Instytutu Archeologicznego[2].
Większość zachowanych ruin pochodzi z okresu rzymskiego[2]. Odkryto m.in. świątynię Zeusa, zespół stadionu i teatru, budowlę targową (macellum), dwie nekropole, mosty i tamę, odeon i łaźnie rzymskie[2].
Świątynia Zeusa[edytuj | edytuj kod]
Głównym zabytkiem jest jedna z najlepiej zachowanych na świecie świątyń Zeusa[2], który według miejscowej legendy miał urodzić się w pobliżu, w jaskini Steunos nad rzeką Penkalas[3]. Inskrypcje na budowli sugerują, że została wzniesiona za panowania cesarza Hadriana, pomiędzy rokiem 125 a 145 n.e.[1]
Świątynia usytuowana jest na wzgórzu[2]. Pod świątynią znajdowały się krypty[2]. Gmach składał się z pronaosu, naosu i opistodomosu[2]. Z uwagi na układ kolumn – dwa rzędy kolumn biegnące dookoła, przy czym kolumny drugiego rzędu wtopione w ścianę budynku – świątynia była typu pseudodipteros[2]. Do dziś zachowało się 16 kolumn[1]. Sama świątynia jest najlepiej zachowanym tego typu gmachem w porządku jońskim na obszarze Anatolii[1].
Przed budynkiem znajduje się akroterion (element zdobniczy na dachu), przedstawiający we wschodniej części popiersie Zeusa, a w zachodniej popiersie kobiece, być może frygijskiej bogini płodności Kybele[1].
Macellum[edytuj | edytuj kod]
Na prawym brzegu rzeki odkryto w 1971 roku pozostałości okrągłej budowli o średnicy 14 m[1]. Było to najprawdopodobniej kryte targowisko rzymskie – macellum[1]. Na jego wewnętrznych ścianach zachował się spis cen, datowany na 302 rok – kopia edyktu cen maksymalnych ustanowionych przez cesarza Dioklecjana[1].
Zespół stadionu i teatru[edytuj | edytuj kod]
Zespół obejmujący stadion wzniesiony tuż obok teatru znajduje się w północnej części miasta starożytnego[2]. Stadion mógł pomieścić 13,5 tys. osób, a teatr 20 tys. widzów[2].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hornblower, Simon and Antony Spawforth, Esther Eidinow: The Oxford Classical Dictionary. Oxford: OUP, 2012. ISBN 978-0-19-954556-8. [dostęp 2021-12-03]. (ang.).
- Permanent Delegation of Turkey to UNESCO: Aizanoi Antique City. [w:] whc.unesco.org [on-line]. [dostęp 2021-12-03]. (ang.).
- Stillwell, Richard: The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. Princeton University Press, 2017. ISBN 978-1-4008-8658-6. [dostęp 2021-12-03]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ministry of Culture and Tourism: Aizanoi Ancient City. [w:] www.ktb.gov.tr [on-line]. [dostęp 2021-12-05]. (ang.).