Adelajda Orleańska (1698–1743)
| Maria Ludwika Adelajda Orleańska Marie Louise Adélaïde d'Orléans | ||
| Ksieni | ||
.jpg) Portret panny Batyldy z Chartres w stroju pielgrzymim, mal. Jean-Baptiste Santerre, 1718, Wersal | ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | ||
| Data i miejsce śmierci | ||
| Miejsce pochówku | ||
| Ksieni Chelles | ||
| Okres sprawowania | ||
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Śluby zakonne | ||
Batylda z Chartres[1], fr. Bathilde de Chartres, właśc. Maria Ludwika Adelajda Orleańska, fr. Marie Louise Adélaïde d'Orléans (ur. 13 sierpnia 1698 w Wersalu, zm. 10 lutego 1743 w Paryżu) – francuska benedyktynka, w 1719–1743 ksieni Chelles.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Adelajda, bo tym imieniem zwracali się do niej bliscy, urodziła się jako córka Filipa II (1674–1723), księcia Orleanu, i jego żony Franciszki Marii de Bourbon (1677–1749), za panowania Ludwika XIV Wielkiego (1638–1715), który jednocześnie był dla niej dziadkiem (w linii żeńskiej) i stryjecznym dziadkiem (w męskiej). Miała sześcioro rodzeństwa, siostry: starszą Marię Ludwikę (1695–1719), młodsze Karolinę Aglaię (1700–1761), Ludwikę Elżbietę (1709–1742), Filipinę Elżbietę (1714–1734) i Ludwikę Dianę (1716–1736), oraz brata Ludwika (1703–1752). Dzieciństwo spędziła, mieszkając w pałacu wersalskim. Z dniem urodzenia otrzymała od króla tytuł honorowy panny z Chartres (fr. Mademoiselle de Chartres), który przysługiwał jej do 1710, kiedy to starsza siostra wyszła za mąż, a samą Adelajdę zaczęto tytułować panną orleańską (fr. Mademoiselle d'Orléans).
W wieku nastoletnim nawiązała bliskie relacje z siostrami Marią Ludwiką i Karoliną Aglaią. Jednak to Adelajda była uważana na najurodziwszą i najbardziej wdzięczną z córek orleańskich, będąc ulubienicą babki Elżbiety Karoliny Wittelsbach (1652–1722)[2]. Odebrała staranne wychowanie, typowe dla panien dworskich jej czasów. Wykazywała szczególne uzdolnienia muzyczne i taneczne. Obok tego interesowała się filozofią i teologią oraz naukami przyrodniczymi, poprzez samokształcenie rozwijała wiedzę z zakresu fizjologii i chirurgii człowieka[2].
Rodzice rozważali wydać ją za mąż za Ludwika Augusta (1700–1755), księcia Dombes, najstarszego syna Ludwika Augusta (1670–1736), księcia Maine, i Ludwiki Benedykty de Bourbon-Condé (1676–1753). Jednak bardzo pobożna Adelajda nie wzbudziła uwagi młodego księcia, która jednak swatała go z młodszą siostrą Karoliną Aglaią. Kolejnym kandydatem do ręki Adelajdy był Jakub Franciszek Stuart (1688–1766), pretendent do tronu Wielkiej Brytanii, który zrezygnował z zalotów, zorientowawszy się, że narzeczona jest znacznie lepiej wykształcona[3].
Chcąc rozwijać się duchowo i intelektualnie, Adelajda postanowiła wstąpić do zakonu[3]. W sierpniu 1718 złożyła śluby wieczyste w zgromadzeniu benedyktynek w Paryżu i przyjęła imię zakonne Batylda[4]. Wkrótce, w wieku 21 lat, została wyznaczona na następczynię ksieni Chelles przez niedoszłego teścia, regenta króla Ludwika XV Ukochanego (1710–1774)[5]. 6 czerwca 1719 objęła koadiuturę nad opactwem, z pełnią praw podejmowania decyzji. W 1720 uzyskała podobny urząd dla opactwa w Noyon, ale nigdy go nie objęła. W marcu 1723, po śmierci poprzedniczki Charlotty Agnès de Villars (ur. 1654), odbył się ingres do kościoła opackiego w Chelles[6]. Jako ksieni dbała o poprawę warunków sanitarnych klasztoru i miasta, budując ujęcie wody. Założyła też szkołę klasztorną dla dziewcząt w Nevers.
Była miłośniczką sztuki i mecenaską muzyki. W 1720–1721 przy okazji ślubu siostry Karoliny Aglai odbyła podróż do północnych i środkowych Włoch. Z jej inicjatywy w 1719–1731 funkcję kapelmistrza opactwa i „superintendenta komnat ksieni” pełnił Jean-Baptiste Morin (1677–1745)[7].
Zmarła w 1743 w Paryżu w czasie rekonwalescencji po źle przebytej ospie. Została pochowana w tamtejszym kościele Val-de-Grâce.
W literaturze[edytuj | edytuj kod]
Adelajda Orleańska pojawia się dwukrotnie jako postać utworów literacko-fabularnych. Polskiemu czytelnikowi może być znana jako bohaterka Córki regenta (1845) Aleksandra Dumasa. Autor charakteryzuje ją jako kobietę piękną i powabną, ale „osobliwą”, interesującą się polowaniem i fechtunkiem, wykazującą zainteresowania nie tylko muzyką, ale też chemią i medycyną[8].
Przodkowie[edytuj | edytuj kod]
| Prapradziadkowie | kr. Francji
(1553–1610) ∞1600 (1575–1642) |
kr. Hiszpanii
(1578–1621) ∞1599 (1584–1611) |
kr. Czech
palatyn Reński (1596–1632) ∞1613 (1596–1662) |
landgraf Hesji-Kassel
(1602–1637) ∞1736 (1602–1651) |
kr. Francji
Henryk IV Wielki(1553–1610) ∞1600 (1575–1642) |
kr. Hiszpanii
(1578–1621) ∞1599 (1584–1611) |
Gaspard de Rochechouart
(1575–1643) ks. Mortemart ∞? Louise de Maure (1575–?) |
Jean de Grandseigne
(?–?) markiz Marsillac ∞? Catherine de La Béraudière (?–?) |
| Pradziadkowie | kr. Francji, Ludwik XIII Sprawiedliwy(1601–1641)
∞1615 Anna Habsburżanka (1601–1666) |
palatyn Reński, Karol Ludwik (1617–1680)
∞1650 Karolina Heska-Kassel (1627–1685) |
kr. Francji, Ludwik XIII Sprawiedliwy (1601–1641)
∞1615 Anna Habsburżanka (1601–1666) |
Gabriel de Rochechouart (1600–1675), ks. Mortemart
∞1632 Diane de Grandseigne (1615–1666) | ||||
| Dziadkowie | Filip I Orleański (1640–1701), ks. Orleanu
∞1671 Elżbieta Karolina Wittelsbach (1652–1722) |
kr. Francji, Ludwik XIV Wielki (1638–1715)
x Franciszka de Rochechouart (1641–1707) | ||||||
| Rodzice | Filip II Orleański (1674–1723), ks. Orleanu
∞1692 Franciszka Maria de Bourbon (1677–1749) | |||||||
| Adelajda Orleańska (1698–1743) | ||||||||
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Imię zakonne.
- ↑ a b d'Orleans ↓, s. 225–228.
- ↑ a b Saint-Simon ↓, s. 23–38.
- ↑ Saint-Simon ↓, s. 200–201.
- ↑ Saint-Simon ↓, s. 99–111.
- ↑ Saint-Simon ↓, s. 269.
- ↑ François Turellier, Un Processional, établi par Jean-Baptiste Morin (1677–1745), „Ostinato Rigore: revue internationale d’études musicales”, 8–9, 1997, s. 283–291, ISSN 1251-3369 (fr.).
- ↑ Aleksander Dumas, Córka regenta, Warszawa: „Hachette”, 2014, s. 64–65, 275, ISBN 978-83-7739-716-9.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Elisabeth Charlotte d'Orleans: Memoirs of Louis XIV and His Court and of the Regency. David Widger (tłum.); Ron Burkey (oprac.). Wyd. 3. Moscow: „Dedo” Press, 2007. ISBN 978-1-4065-5981-1. (ang.).
- Ludwik Saint-Simon: Pamiętniki. Maria Bocheńska, Aleksander Bocheński (tłum.); Aleksander Bocheński (oprac.). Wyd. 2. T. 1–2. Warszawa: PIW, 1984. ISBN 83-06-01025-6.