Żołędnica azjatycka
| Eliomys melanurus[1] | |||
| Wagner, 1840 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
żołędnica azjatycka | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 żołędnica azjatycka żołędnica afrykańska żołędnica europejska | |||
Żołędnica azjatycka[3] (Eliomys melanurus) – gatunek gryzonia z rodziny popielicowatych, występujący w Azji Zachodniej i Afryce Północnej[2][4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek został opisany naukowo w 1840 roku przez J.A. Wagnera[5][4]. Miejsce typowe to półwysep Synaj, dokładniej okolice góry Synaj. Od pokrewnej żołędnicy europejskiej (Eliomys quercinus) odróżnia ją budowa prącia wraz z kością prącia u samców i szczegóły budowy czaszki. Jeszcze bliżej spokrewnionym gatunkiem jest żołędnica afrykańska (Eliomys munbyanus), która była uznawana za podgatunek żołędnicy azjatyckiej, jednak różniąca się od niej genetycznie i w pewnym stopniu kariologicznie[4]. Żołędnica azjatycka ma 2n=48 chromosomów[6].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Żołędnica azjatycka występuje na wschodzie Afryki Północnej (Libia, Egipt), w Izraelu, Libanie, Syrii, Turcji, Iraku i Arabii Saudyjskiej. Jest spotykana do 2850 m n.p.m.[2] Żyje w różnorodnym środowisku, od piaszczystych wybrzeży, stepów i półpustyń, do skalistych terenów górskich, pozbawionych drzew i krzewów; także tam, gdzie zimą zalega pokrywa śnieżna[2][6].
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Jest to średniej wielkości żołędnica. Ciało z głową ma długość średnio 128 mm (od 111 do 144 mm), ogon ma przeciętnie 122 mm (od 100 do 136 mm), a tylna stopa ma długość 26,7 mm (od 26 do 27 mm). Masa ciała to średnio 51,8 g (od 38,4 do 63 gramów). Grzbiet zwierzęcia pokrywa miękkie futro, o barwie od rudo- lub żółtobrązowej do szarożółtej. Spód ciała jest wyraźnie oddzielony kolorystycznie, biały lub kremowy, z dodatkiem szarości. Głowa jest ubarwiona podobnie do grzbietu, jaśniejsza w stronę nosa, z czarną „maską” wokół dużych oczu i białymi lub kremowymi policzkami; pasek tego koloru rozciąga się do barków. Uszy są duże, owalne, brązowe, często znajduje się za nimi biała lub kremowa plamka. Tylne kończyny są białe. Ogon jest długi, z rudo- lub żółtobrązową nasadą, dalej czarny, czasem z białą plamką na końcu. Pokrywające go włosy są dłuższe na końcu ogona niż u jego nasady[6]. Czarna kitka na ogonie może służyć jej do odwracania uwagi drapieżnika od głowy. Gryzoń ten ma cztery palce u przednich kończyn i pięć u tylnych, są one zakończone pazurami[7]. Samica ma cztery pary sutków[6].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Prowadzi samotny, naziemny, nocny tryb życia, jest przystosowana do sprawnego wspinania po drzewach i skałach[6][7]. Niewiele wiadomo o jej zachowaniach, ale schwytane zwierzęta były opisywane jako bardzo dzikie i agresywne. Jest wszystkożerna, ale preferuje pokarm zwierzęcy. Żywi się owadami i innymi bezkręgowcami, a także mniejszymi ssakami i innymi kręgowcami. Zwierzę oszczędza energię zapadając w torpor, szczególnie w miesiącach zimowych. Żołędnice złapane zimą, przy temperaturze otoczenia bliskiej 0 °C, znaleziono w pułapkach w stanie torporu, z temperaturą ciała obniżoną do 12 °C[6]. Ma dobry słuch, a jeśli zaatakuje ją drapieżnik, łatwo traci ogon, co ułatwia jej ucieczkę[7].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
W porze rozrodu samica gwiżdże dla zwabienia samca. Buduje gniazdo z liści i trawy, położone nawet 3 m nad powierzchnią ziemi, oznacza jego otoczenie zapachem i broni go przed intruzami. Zwykle samica rozmnaża się raz w roku[7]. W Izraelu ciężarną samicę złapano w kwietniu, a w maju samicę produkującą mleko[6]. Ciąża u żołędnicy trwa 22–28 dni, w miocie rodzi się od 2 do 8 młodych. Otwierają oczy po 21 dniach od urodzenia, usamodzielniają się po 4 tygodniach, a mogą żyć ponad 5 lat[7].
Populacja i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Żołędnica azjatycka ma duży obszar występowania, lokalnie jest liczna. Jest spotykana w obszarach chronionych. Nie są znane większe zagrożenia dla tego gatunku, choć w niektórych obszarach, np. na pustyni Negew, nadmierny wypas zwierząt hodowlanych może być dla niej problemem. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje żołędnicę azjatycką za gatunek najmniejszej troski[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Eliomys melanurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e G. Amori i inni, Eliomys melanurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2017-3, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T7619A22223225.en [dostęp 2018-05-17] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 265. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b c Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Eliomys melanurus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2018-05-17]
- ↑ J.A. Wagner. „Gelehrte. Anz. I. K. Bayer. Akad. Wiss., München”. 8 (37), s. 299, 1940. (niem.).
- ↑ a b c d e f g Genus Eliomys. W: Mammals of Africa. Jonathan Kingdon, David Happold, Thomas Butynski, Michael Hoffmann, Meredith Happold, Jan Kalina (redaktorzy). T. 3: Rodents, Hares and Rabbits. Bloomsbury, 2013, s. 105–106. ISBN 1-4081-8996-8.
- ↑ a b c d e Asian garden dormouse (Eliomys melanurus). Wildscreen Arkive. [dostęp 2018-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-15)].